Zo vergaat het onze oude statige gemeentehuizen: het raadhuis van Smilde

Bij de rubriek Zoek Het Uit! van RTV Drenthe kwam de vraag binnen wat er toch is gebeurd met de oude gemeentehuizen die nu alweer ruim 25 jaar een heel ander leven leiden. De redactieleden zijn gelijk de zoektocht naar de sleutels begonnen. De komende zomerweken daarom in deze rubriek aandacht voor voormalige raadhuizen in onze provincie.

Waar één redactielid vorige week beweerde dat het oude gemeentehuis van Rolde misschien wel de mooiste is, is de helft van de redactie van Zoek Het Uit! het niet helemaal met hem eens. Neem bijvoorbeeld Villa Maria op de Smilde. Vanaf 1931 tot en met 1998 was Villa Maria het gemeentehuis van Smilde.

Eerst een stukje geschiedenis over de gemeente Smilde, volgens Historische Vereniging 'De Smilde'. In 1798 begon de gemeente als de gemeente Hijkersmilde-Kloosterveen (niet te verwarren met het Assense Kloosterveen), in 1811 veranderde de naam in Smilde. Smilde was van 1811 tot 1998 een van de 34 Drentse gemeenten. In 1998 ging het in zijn geheel op in de gemeente Middenveld, tegenwoordig Midden-Drenthe geheten.

Het eerste gemeentehuis van de gemeente Smilde, was geen gemeentehuis. De raadsvergaderingen werden gehouden in Hotel De Veenhoop, in een kamertje naast de zaal waar de klanten zaten. Dat zorgde er ook voor dat hoogoplopende discussies in de gemeenteraad te horen waren door klanten die langskwamen. Het gemeentearchief werd bewaard in een bedstee.

Ook het aanmelden van geboortes en het betalen van boetes moest in het hotel gebeuren. Vaak namen de mensen die langskwamen ook een borreltje, wat ervoor zorgde dat meerdere café-eigenaren tegen elkaar opboden bij de gemeenteraad om het nieuwe gemeentehuis te worden.

Het hotel bestaat niet meer. Het pand is in 1972 afgebroken.

Uiteindelijk vond burgemeester Van Riesen in 1866 dat het tijd werd voor een eigen gemeentehuis. Daar was de gemeenteraad het niet mee eens, maar in 1872 werd het door raadslid Hoogerbrugge opnieuw in stemming gebracht. Toen was de gemeenteraad wel akkoord.

De gemeente besloot het huis van de inmiddels overleden burgemeester Van Riesen te kopen om in te richten als gemeentehuis. Smilde kreeg zo als een van de eerste gemeenten van Drenthe een gemeentehuis. Dat was dus het eerste echte gemeentehuis van Smilde.

Het pand is gesloopt en inmiddels staat er op die plek een autobedrijf.

Het tweede en laatste gemeentehuis van Smilde is Villa Maria. Het is het enige van de drie panden dat ook nog overeind staat.

Het huis werd gebouwd in opdracht van de dochter van oud-gemeenteraadslid Hoogerbrugge, Maria Jacoba Hoogerbrugge. Zij gaf in 1893 opdracht tot de bouw ervan en ze woonde daar tot haar overlijden in 1902. Haar familie nam het pand over en verkocht het aan de gemeente Smilde in 1931.

De gemeente Smilde zat, na een verbouwing, uiteindelijk 67 jaar in Villa Maria.

Nadat de gemeente in 1998 uit het pand vertrok bleef er nog wel een gemeenteloket van de gemeente Midden-Drenthe achter in het pand. De overige vertrekken werden door verenigingen en stichtingen gebruikt. In 2019 vertrok het gemeenteloket uit het pand.

Een jaar later vertrokken ook de verenigingen en stichtingen, want de gemeente verkocht in 2020 het pand.

Lokale ondernemers namen het pand over om daar kantoren en appartementen in te zetten. Daar kwam het echter nog niet van, want in 2021 werd het pand tijdelijk gebruikt als locatie voor een 'adventure game'. De ondernemers hoopten eigenlijk in 2022 met hun plannen voor kantoren en appartementen, maar tot op heden is het er nog niet van gekomen.

"We zitten een beetje met de bestemmingsplanwijziging. Er moet een wijziging komen van gemeentehuis naar woonbestemming en dat duurt allemaal lang. De plannen liggen bij de gemeente en zo gauw als de vergunningen op orde zijn dan gaan we verbouwen", zei een van de ondernemers in 2021.

Anno 2023 wordt het oude gemeentehuis gebruikt als tijdelijke opvang voor Oekraïense vluchtelingen. Sinds februari zitten er maximaal dertig vluchtelingen in het statige pand. De toekomst van Villa Maria is nog onzeker.

Woon jij in een oud gemeentehuis of wil je meer weten van dat beeldbepalende pand in jouw dorp?

Stuur dan gerust een e-mail naar zoekhetuit@rtvdrenthe.nl of vul het formulier hieronder in.