Hoe plaatsnaam Borck ooit veranderde in Schipborg

Maar Schipborg heeft niet altijd Schipborg geheten! Vroeger heette het simpelweg 'Borck' of 'Borch'. Wanneer en waarom is het Schip er aan toegevoegd? Dat wil Jan Bruins uit Westerbork graag weten, en hij stuurde zijn vraag in naar Zoek het uit!.

Schipborg moet als dorpje in de vroege middeleeuwen zijn ontstaan. Volgens Dorpsbelangen Schipborg waren er rond het jaar 900 zes boerderijen. Rond 1300 waren dat er 10, een aantal dat tot 1900 niet meer is veranderd.

Schipborg was vanaf het ontstaan een onderdeel van het kerspel Anloo. Kerkwegen, zandpaden waarover de kerkgangers hun weg naar de kerk vonden, verbonden de dorpen in het kerspel met het kerkdorp Anloo. Schipborg lag hierbij op een vijfsprong van wegen: naar Zuidlaren, Rolde, Zeegse, Anloo en Annen. Doordat Schipborg in het middelpunt lag, was het een belangrijk verkeersknooppunt.

In 1815 ging het kerspel Anloo met dezelfde grenzen over in de gemeente Anloo. Bij de gemeentelijke herindeling van 1998 werden de middeleeuwse kerspelgrenzen verlaten en kwam Schipborg, met de rest van de gemeente Anloo, bij de gemeente Aa en Hunze.

Oorspronkelijk heette Schipborg 'Borck' of 'Borch', een naam die wijst op de aanwezigheid van een versterkte boerderij. Later wordt de naam 'Geuneborch' gebruikt, nog in 1634 terug te vinden op een door Cornelis Pijnacker getekende kaart van Drenthe. Dit was waarschijnlijk ter onderscheid van wat op diezelfde kaart Westerborg wordt genoemd, het huidige Westerbork.

De wereld werd in die tijd in rap tempo groter, en twee dorpen met bijna dezelfde naam, dat was maar verwarrend. Het ene Borch kreeg dus een windrichting erbij als aanduiding (Westerborch), en het ander werd op de kaart Geuneborch. Wat ' Geune-' precies betekent, daar valt over te speculeren. Zo kun je je bijvoorbeeld indenken dat het iets betekent als 'ginder', een stukje verderop, dus. Maar zekerheid hierover is er niet.

Volgens Dorpsbelangen Schipborg vinden we de naam 'Schipborch' voor het eerst een tiental jaar later. Met het naspeuren van landkaarten in de digitale archieven van het Drents Archief heeft de redactie van Zoek het uit! geen Schipborg kunnen vinden op de kaart, in ieder geval tot in 1685 werd er overal gesproken van Geuneborch. Op een kaart uit 1794 troffen wij voor het eerst 'Scipborg' aan, op een kaart van het dingspil Oostermoer. Wanneer er voor het eerst gesproken werd over Schipborg in plaats van Borch of Geuneborch, is dus niet met zekerheid te zeggen.

De Drentsche Aa bij Schipborg, nu bekend als het 'Schipborgse Diep', heette oorspronkelijk ook 'Borcksche Diep'. De huidige hoofdweg door Schipborg heen heeft vanuit deze historie nog steeds de naam 'Borgweg'.

Het 'Schip' is er hoogstwaarschijnlijk aan toegevoegd als verwijzing naar de scheepvaart die toen vanuit het dorp van en naar Groningen voer. Dit gebeurde voornamelijk in de winter vanaf een haventje bij de Kymmelsberg, aan de zuidkant van de Brink.

Over de Drentsche Aa voeren de schepen of bootjes van en naar Groningen. In combinatie met de voorde, een doorwaadbare oversteekplaats, die ter hoogte van Schipborg door het water liep, versterkte dat de positie van verkeersknooppunt van het dorp.

Heb jij ook een vraag voor Zoek het uit!? Stuur die dan in, dat kan via onderstaand formulier: