'Zonder arbeidsmigranten redden bedrijven in de regio het niet'

Dat zegt hoogleraar en econoom Jouke van Dijk van de Rijksuniversiteit Groningen in de Stand van Noord-Nederland, een serie programma's van de drie noordelijke omroepen over de economie in de regio.

Nu al zijn de tekorten op de arbeidsmarkt groot. Werkgevers moeten zich in bochten wringen om genoeg mensen te vinden. Vooral de techniek en de zorg zoeken mensen. Maar de tekorten, die door vergrijzing alleen maar groter zullen worden, zijn er in vrijwel alle sectoren. "De arbeidsmarkt blijft gewoon krap. We moeten niet denken dat dit na een paar jaar over is", aldus Van Dijk.

Volgens Van Dijk ontbreekt het besef dat bijvoorbeeld vluchtelingen onmisbaar zullen worden als waardevolle arbeidskrachten. Hij verwijst naar verkiezingsprogramma's van meerdere politieke partijen die een stop op migratie willen.

Vanwege de tekorten aan personeel moet er niet zo getreuzeld worden met de inzet van arbeidsmigranten, vindt ook Remco Meijerink, directeur van de Friese mbo-instelling Firda. Drempelvrees ervoor is vaak ten onrechte, vindt hij: "We hebben het met de Oekraïners gezien. Die hadden geen verblijfstatus en mochten wel direct aan het werk. Dat is ook goed gelukt."

Naast de migranten is volgens professor Van Dijk ook de grote groep van zo'n 115.000 inactieven in Noord-Nederland een belangrijke bron van nieuw personeel. Naar schatting de helft van die groep, zo'n 60.000 mensen, werkt om allerlei redenen niet, of niet volledig, terwijl ze dat best zouden kunnen. Van Dijk: "Maar dan moet je daar wel serieus aandacht aan besteden. Dat geldt zowel voor de werkgevers als voor de opleidingen."

Dat mensen die lang 'op de bank hebben gezeten' niet willen werken is een groot misverstand, zegt Liesbeth Wit van het leerwerkbedrijf Menso in Emmen. Menso helpt mensen met een 'afstand tot de arbeidsmarkt' aan werk. Alleen al in de regio Emmen is dat een groep van zo'n 2000 mensen, zegt Wit. Ze hebben veelal een participatie-uitkering, wat vroeger een bijstandsuitkering heette.

Wit: "Iedereen wil wel, maar mensen kunnen of durven niet altijd. Ze moeten uit hun comfortzone komen, wennen aan werken en weer zelfvertrouwen krijgen."

Menso weet jaarlijks ongeveer een kwart van alle mensen in de kaartenbak aan een leerwerkplek of een baan te helpen. Maar hij stuit bij de bemiddeling op hinderlijke regels, bureaucratie en ook vooroordelen bij onder meer werkgevers, zeker ook als het gaat om de inzet van vluchtelingen.

Wit: "Vaak is het onbekendheid. We hebben veel moeite om bijvoorbeeld leerwerkplekken te vinden voor statushouders."

Werkgevers op hun beurt mopperen nogal op de mbo- en hbo-opleidingen. Die zouden studenten afleveren die niet goed zijn toegerust om aan de slag te gaan in het bedrijfsleven.

Remco Meijerink van mbo-instelling Firda veegt die bezwaren van tafel. Een vakman worden studenten pas in de praktijk, zegt Meijerink: "Een student kan misschien niet meteen achter die specifieke machine bij die ene werkgever. Maar wij leiden niet op voor een specifieke werkgever of voor een specifieke branche. Het mbo geeft studenten algemene vaardigheden mee, beroepsvaardigheden en traint ze in taal, rekenen, en burgerschap."

De Gap Academy, opgezet door een paar bedrijven in Oost-Groningen en inmiddels ook werkzaam in Friesland, wil met vakgerichte trainingen het gat dichten tussen opleidingen en de praktijk. Want veel ondernemers realiseren zich heus wel dat ze niet zomaar een pas afgestudeerde achter een ingewikkelde machine kunnen zetten, zegt Maarten van der Vlist van de Gap Academy.

"En we bieden een opstapje aan mensen die de weg naar de arbeidsmarkt moeilijk vinden", vult Van der Vlist aan. Want ook een regio als Oost-Groningen kampt met een vrij omvangrijke groep inactieven.

Maar hoe dan ook, de inzet van arbeidsmigranten, aan het werk zetten van de thuiszitters en uitstroom van mbo en hbo zal niet genoeg zijn om al het werk gedaan te krijgen, zegt hoogleraar arbeidsmarktanalyse Van Dijk.

"De arbeidsproductiviteit moet omhoog. Wij zullen dingen slimmer moeten doen. Hoe? Met robots, door automatisering. We moeten niet harder, maar slimmer werken."