Waar is Westerhesselen gebleven?

Westerhesselen en Oosterhesselen (Rechten: Harm Hendriks)
Westerhesselen en Oosterhesselen
Iedereen in Drenthe kent Oosterhesselen. Maar wie heeft er wel eens gehoord van Westerhesselen?
Emmenaar Harm Hendriks kwam het dorpje tegen op een oude landkaart uit het jaar 1568. Hij had er nog nooit van gehoord, en stuurde zijn vraag in naar Zoek het uit!: Waar is Westerhesselen gebleven?

Niet verdwenen

Op de kaart is te zien dat Westerhesselen iets ten westen van Oosterhesselen moet hebben gelegen. Een korte speurtocht op internet leert ons vreemd genoeg dat dat niet klopt. Op de website Het geheugen van Drenthe wordt het volgende vermeld over Westerhesselen:
Darp is het oudste gedeelte van de voormalige gemeente Havelte; de betekenis van de naam is dorp. De oorspronkelijke benaming staat vermeld in diverse bronnen: in 1298-1304 Heslen, in Heslen of Westerhesselte, in 1328 Westerheslen, in 1368 Hesselt en in 1851-55 Erp. Tot in de 16e eeuw heette de plaats Hesselte; over de naamswisseling met Derp, later Darp, tast men in het duister. Darp, Derp en Dorp zijn afgeleid van terp: opgeworpen hoogte.
Westerhesselte was de tegenvoeter van Oosterhesselen. In de Late Middeleeuwen verschoof het zwaartepunt van de bebouwing naar het huidige Havelte.
Ook in een oude Drentse Volksalmanak en op oude oorkondes is te zien dat met Westerhesselen meestal de plek die nu Havelte heet, bedoeld werd.

Wapen van Hesselte

Het gehucht Westerhesselen, op de plek van Havelte, is dus niet verdwenen, maar gegroeid en van naam veranderd. In 1310 bestond het uit 22 boerderijen, met elk acht paarden. Dat weten we omdat het waterschap Hesselte in 1958 een wapenschild kreeg, waarop symbolisch het aantal boerderijtjes van het dorpje te zien waren als zwarte blokjes, aan iedere kant elf.
<p><em>In de Nieuwe Drentse Volksalmanak van 1959 omschreef heraldicus Gerlof Auke Bontekoe het wapenschild:</em></p><p>Toen de eerste wapens aan waterschappen in Drenthe werden verleend had ook het waterschap Hesselte belangstelling voor een wapen. Het grillige verloop van het stroompje de Reu, die op de Havelterberg ontsprong, werd in het ontwerp verwerkt. Aan beide zijden werden elf blokjes geplaatst die verwezen naar 22 boerderijen rond 1310, in de dorpen Hesselte en Westerhesselen. Elke boerderij mocht acht paarden houden met elk een weide voor elk paard, bij elkaar waren het zo'n 176 paarden. De houders kregen een aantal plichten toegewezen in de buurt, zoals het onderhouden van de postweg.</p><p>Na overleg met de Hoge Raad van Adel werd het ontwerp uitgebreid. Er werd een staf geplaatst, die het inhuldigen van de Bisschoppen van Utrecht op de Havelterberg als landheer van Drenthe symboliseert. Ook werd een sleutel geplaatst, die verwijst naar het bisschoppelijke pakhuis in Uffelte, deze komt ook voor in het wapen van Anloo.</p>
Foto: Hoge Raad van Adel (tekst gaat door onder foto)
Het waterschap ging in 1985 op in het waterschap De Oude Vaart. Hiermee verviel het wapen.

Ontwikkeling van Westerhesselen

Het lijkt er op dat Westerhesselen van 22 boerderijtjes gegroeid is naar wat het dorp Havelte nu is. Uit oude oorkondes blijkt dat het dorp Havelte is ontstaan nadat de oudere plaatsen Hesselte (later Darp genoemd), Hesselterveen (later Nijeveen genoemd) en Uffelte in 1310 toestemming kregen van de dekens van Steenwijk en Drenthe om halverwege beide dorpen een kerk te bouwen.
In dat jaar bestond het nieuwe dorp uit de eerder genoemde 22 erven. Uiteindelijk groeide het dorp uit tot een grotere plaats dan de plaatsen waaruit het is ontstaan. De plaats werd in 1342 vermeld als Hovelde. In 1392 wordt gesproken over der alingen marcken Havelte ende Westerhesselten. De Clemenskerk die toen gebouwd werd is in de loop der tijd verbouwd en uitgebreid. De laatste uitbreiding vond plaats in de jaren 90 van de twintigste eeuw.

Westerhesselen op de kaart

We gaan even terug naar het Westerhesselen op de oude kaart van Harm Hendriks. Het lijkt ongeveer op de plek te liggen waar tegenwoordig Meppen ligt. Een zoektocht in de oude archieven levert weinig op.
Op deze kaart ligt Westerhesselen gewoon naast Oosterhesselen (Rechten: Harm Hendriks)
Op deze kaart ligt Westerhesselen gewoon naast Oosterhesselen
Wel stuitten we op een Duits document uit de Friese Rechtsgeschiedenis uit 1882, door ene professor Karl Freiherr von Richthoven:
<p>Kirchdorf Osterheeselen; B. Oesterhessel, Westerhessel"; 0. Hesselte" (Westerhessel lag bei Oosterhessel, kommt bei Diiessen in Urkunden mehrfach dort vor, in neuerer Zeit sind beide als Osterhessel zusammengefafst).</p>
Vrijelijk vertaald betekent het zoiets als: Kerkdorp Oosterhesselen, bestaande uit Oosterhesselen, Westerhesselen. Hesselte (Westerhesselen lag bij Oosterhesselen, komt oude documenten meerdere keren voor, bij recentere documenten zijn beide als Oosterhesselen samengenomen).
Hieruit valt op te maken dat er behalve het Westerhesselen, ook wel Hesselte genoemd, bij wat nu Havelte heet, ook een Westerhesselen lag vlakbij Oosterhesselen, en dat dit in de loop van de tijd bij Oosterhesselen is gevoegd. Hiervoor is echter, op bovenstaande tekst na, weinig tot geen bewijs voor te vinden.
Mocht iemand meer weten over het gehucht Westerhesselen, dat vlakbij Oosterhesselen lag, stuur je tip dan in naar Zoek het uit!.

Zoek het uit!

Ben jij ook iets tegengekomen bij het opruimen waarbij je je vraagtekens hebt? Of heb je zomaar gewoon een vraag? Insturen mag altijd!

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.