Plaggenhut uit 1948 met schwung op doek vereeuwigd

De tentoonstelling laat schilderijen zien van kunstenaars uit de negentiende en twintigste eeuw die de natuur van Drenthe ontdekten en op doek vastlegden. ROEG! licht een aantal van de schilderijen uit, waaronder Plaggenhut in Drenthe van Willy van Schoonhoven van Beurden.

Van Schoonhoven van Beurden was leraar kunstgeschiedenis en tekenen. Hij werd in 1883 geboren in Roermond en werkte op verschillende plekken in Nederland waaronder Amsterdam en Emmen. De plaggenhut schilderde hij in 1948. Hij woonde op dat moment in Anloo.

"Je ziet dat de kunstenaar een losse toets heeft en de plaggenhut met heel veel schwung op het doek vereeuwigt," aldus conservator van het Drents Museum, Annemiek Rens.

Plaggenhutten zoals die op het schilderij van Van Schoonhoven van Beurden zijn er niet meer in Drenthe. "Je vindt nog wel replica's zoals hier in het Veenpark in Barger-Compascuum," vertelt Jermo Tappel van Stichting Het Drentse Landschap. "Dit is ook een gebied waar in het verleden veel plaggenhutten voorkwamen."

De replica in het Veenpark is gemaakt van turf dat veel voorkwam in de omgeving. Maar plaggenhutten werden ook van hout gemaakt, zoals die op het schilderij staat afgebeeld. Tappel: "Alle voorkomende materialen die de mensen in armoede konden verzamelen, werden gebruikt. Typisch voor die huisjes waren de plaggen die op het dak liggen. Zo'n plag is de bovenste laag van de grond die afgestoken en gebruikt werd om het dak zo goed mogelijk waterdicht te krijgen."

Al in de zeventiende en achttiende eeuw komen plaggenhutten voor in Drenthe maar vanaf de negentiende eeuw, wanneer de veenontginning op gang komt, werden het er steeds meer. "Gezinnen waren groot met soms wel meer dan tien kinderen. Ze leefden hier samen met hun dieren, geiten en soms kippen, en sliepen met wel vier kinderen in één bedstee," aldus Tappel. "Je kunt je voorstellen dat zo'n huis van aarde en planten behoorlijk wat vocht en ongedierte met zich meebracht. Daar moest je dan in slapen."

De eerste Nederlandse woningwet, afgekondigd in 1901, verbood mensen nog langer in dit soort kleine en armoedige huisjes te wonen. Tappel: "Toch kwamen de plaggenhutten nog voor tot in de jaren zestig van de vorige eeuw. Daarom kon Van Schoonhoven van Beurden dit schilderij in 1948 schilderen.

De tentoonstelling in het Drents Museum laat schilderijen, prentkunst en tekeningen zien van kunstenaars zoals Jozef Israëls, Hendrik Willem Mesdag, Vincent van Gogh, Julius van de Sande Bakhuyzen en Max Liebermann, in combinatie met nog niet eerder getoonde en onbekende stukken uit de collectie van het Drents Museum. De werken laten de heidevelden, hunebedden, akkers en dorpen van Drenthe rond 1900 zien.

Volgens het Drents Museum kan er een vergelijking worden gemaakt met het Franse Barbizon, waar kunstenaars zich in de negentiende eeuw verzamelden om de natuur te schilderen, vaak in de open lucht. Drenthe vervult eenzelfde rol als Barbizon met kunstenaarsdorpen als Zweeloo, Rolde en Vries als verzamelplekken.