Volg Vincent van Gogh door Drenthe

Van Gogh Erfgoedlocaties in Drenthe, zo heet de publicatie van het Drents Museum, het Drents Archief en het Drentse Landschap. Onder andere dankzij brieven, schilderijen en tekeningen zijn vijftien belangrijke locaties in het inventarisatie-onderzoek uitgelicht. In het kaartje verderop in dit artikel zijn de vijftien plekken te vinden.

Vandaag in 1883, precies 137 jaar geleden, kwam Vincent van Gogh aan in Drenthe. Hij stapte op station Hoogeveen uit de trein, die vanuit Den Haag vertrokken was. Hier begon zijn Drentse verhaal, dat zich afspeelde tot 5 december. Van Gogh verbleef grotendeels in Hoogeveen en Nieuw-Amsterdam. De kunstenaar verstuurde brieven, vooral naar zijn broer Theo, soms inclusief schetsen, en maakte tekeningen en schilderijen.

Experts van het Drents Museum, het Drents Archief en Het Drentse Landschap zijn gezamenlijk te werk gegaan om alle erfgoedlocaties van Van Gogh in Drenthe te inventariseren. Deskundigheden en inzichten vanuit kunsthistorische, historische en landschappelijke invalshoeken zijn samengebracht en losgelaten op de locaties. De onderzoekers analyseerden brieven en werken van Van Gogh, raadpleegden archieven, bestudeerden eerdere onderzoeken, gingen het veld in en hadden interviews met experts en betrokkenen ter plaatse.

Van Gogh Erfgoedlocaties in Drenthe is vanmiddag officieel gepresenteerd in Zweeloo, op een bijzondere plek. Van Gogh bezocht het dorp en schilderde er een boomgaard. Tegenwoordig staat er nog maar één lindeboom en hier werd het eerste exemplaar overhandigd aan gedeputeerde Cees Bijl. Bij de persconferentie was ook Emilie Gordenker, directeur van het Van Gogh Museum in Amsterdam, aanwezig. Ze vertelde over het Drentse onderzoek in (inter)nationaal perspectief.

De drie organisaties achter het onderzoek hopen dat dit onderzoek een startpunt is om "gecoördineerd verdere initiatieven te ontwikkelen om Van Goghs Drentse erfgoed te behouden voor de toekomst en om een zo groot mogelijk nationaal en internationaal publiek te enthousiasmeren voor Van Goghs periode in Drenthe."

Alle locaties vergden ander onderzoek. Zo is Van Goghs verblijfplaats in Nieuw-Amsterdam allang bekend. Onzeker was nog waar de schilder zijn schets van de begraafplaats gemaakt heeft. "Er werd getwijfeld tussen de begraafplaatsen van Hollandscheveld en Pesse", vertelt Annemiek Rens, hoofdconservator van het Drents Museum en een van de onderzoekers. "Deze begraafplaatsen lagen op loopafstand van Hoogeveen, waar Van Gogh verbleef, toen hij de schets maakte. Hij schreef op 16 september aan zijn broer over een van de eigenaardigste kerkhoven die hij gevonden had in de omgeving. Hij vertelde erover, tekende het een paar keer, waarvan veel tekenstudies er niet meer zijn, maar wat hij niet doet, is vertellen op welke plek hij dat kerkhof gevonden heeft."

Twee begraafplaatsen uit die tijd komen in aanmerking. Zowel Hollandscheveld als Pesse waren beide op loopafstand en hadden zicht op een kerktoren, iets wat duidelijk geschetst was door de schilder. Tot nu toe werd altijd verondersteld dat Van Gogh het kerkhof in Hollandscheveld heeft bezocht, maar op basis van hoe hij de omgeving beschrijft en de schets is er meer onderzoek gedaan.

"Hij vertelde over de begroeiing, over een kort laantje naar het kerkhof toe, het artistieke sfeertje en natuurlijk de torenspits. Dat zijn allemaal aanwijzingen waardoor we uiteindelijk toch bij Pesse uitkwamen. Vooral de afstand van de torenspits in perspectief met de grafzerken was hier duidelijker. Al het onderzoek daarnaar heeft ons doen concluderen dat Vincent van Gogh de begraafplaats in Pesse heeft bezocht."

Ook de ophaalbrug die Van Gogh tekende tijdens zijn vaart per trekschuit van Hoogeveen naar Nieuw-Amsterdam, kostte het nodige veldonderzoek. "Dat was erg leuk", vertelt Rens. "We reden met ons team de Hoogeveensche Vaart af, op zoek naar het punt waar een brug meteen na een flauwe bocht naar links te zien was. We kwamen al snel tot de conclusie dat het de Driftbrug bij Zwinderen moest zijn."

Van het onderzoek worden 200 exemplaren gedrukt en de publicatie is te vinden op de website van Van Gogh in Drenthe.

Op onderstaande kaart zie je alle Drentse plekken waarvan bekend is dat Vincent van Gogh ze bezocht. Klik op een 'Van Goghje' om meer te lezen over het bezoek van de schilder. Bij de gekleurde icoontjes is het verhaal voorzien van video.