Bekendste kaart van Drenthe werd vier eeuwen geleden al wandelend gemaakt

Paul Brood: "Deze kaart is behoorlijk bekend, ik denk dat hij in menig Drentse huiskamer wel aan de muur hangt. Maar minder bekend is eigenlijk wat de geschiedenis van die kaart is en wie nou die maker van die kaart was: Cornelis Pijnacker. Vanaf 1629 vestigde hij zich in Drenthe, als gast in het huis Echten, de havezate, bij de adellijke familie Van Echten."

De hoogleraar uit Leiden maakte een lange omweg voordat hij in Drenthe belandde. Brood: "Pijnacker was geen Drent. Hij was professor in de rechtsgeleerdheid in Leiden en later in Groningen. Hij kwam uit Delft, of eigenlijk het dorpje Pijnacker natuurlijk, daarom heette hij ook zo. Rond 1620 was hij al ruim twintig jaar hoogleraar, toen had Pijnacker het eigenlijk wel een beetje gezien, dat hoogleraarschap. Hij ergerde zich aan zijn collega's en aan de studenten en dacht: ik moet eens iets anders gaan doen. Toen lukte het hem om als afgezant van Nederland naar Noord-Afrika uitgezonden te worden, naar Barbarije, zoals dat toen heette. De Barbarijse zeerovers waren berucht. Voor de kust van Algiers en Tunis werden vele schepen gekaapt, de handel werd van boord gehaald en de bemanning werd als christenslaaf verkocht."

De voormalig hoogleraar wordt in het jaar 1622 uitgezonden om vredesverdragen te sluiten met de zeerovers. Dat lukt hem en hij komt met verdragen terug naar het vaderland. Maar de rust duurde niet lang, aldus Brood: "Twee jaar later is het eigenlijk alweer mis, de piraten lachen ons vierkant uit. Pijnacker moet opnieuw op pad en komt weer terug met verdragen op zak, overigens blijken die later ook niet te werken. Intussen is er tijd verstreken, naar zijn baan als hoogleraar kan hij niet meer terug.

Dan ziet Roelof van Echten, heer van Echten en gedeputeerde van Drenthe, kans om Pijnacker hierheen te halen. Want, denkt Van Echten: een goede jurist en wel eentje die de hoge heren van Holland kent, die kan ik heel goed gebruiken. Bovendien kan Pijnacker goed van pas komen om de zaken rond Van Echten zijn vervening bij Hoogeveen te stroomlijnen én om Hollands kapitaal naar Drenthe te halen. Tenslotte was het ook nog eens handig om een door de wol geverfde jurist te hebben om Gedeputeerde Staten van Drenthe te adviseren. Dus werd Pijnacker gast op de havezate."

Het moet voor de professor een behoorlijke overgang zijn geweest, van de universiteitssteden Leiden en Groningen via het mohammedaanse Algerije naar het wel heel landelijke Drenthe van die tijd. Brood vertelt: "Een totale ommekeer. En ook een heel andere avontuur dan het Afrikaanse! Maar ja, zijn geld was gaan zitten in het vrijkopen van christenslaven toen hij in Noord-Afrika was. Hij zat op zwart zaad en hij moest wat."

"Ik denk ook dat hij, toen hij eenmaal in Drenthe was, afleiding zocht, want hij is met zijn hobby aan de slag gegaan: het tekenen van landkaarten. Hij was geen landmeter ofzo, maar hij had de techniek opgepikt bij Ubbo Emmius, de eerste rector magnificus van de universiteit Groningen. Pijnackers baas, Van Echten, vond het ook geen dom idee, een nauwkeurige kaart van Drenthe bestond er immers niet. Toen is Pijnacker dus naast zijn juridisch werk Drenthe geleidelijk aan in kaart gaan brengen. Dat heeft geresulteerd in die beroemde kaart die nu nog te zien is in het Drents archief."

Kwalitatief heeft Pijnacker zeer goed werk afgeleverd meent Paul Brood: "Bewonderenswaardig, hij heeft het echt heel goed gedaan. Als je onze huidige kaart over die van Pijnacker heen legt, is er helemaal niet zoveel verschil. We weten niet hoe hij te werk gegaan is, er is wel correspondentie over dat hij door Drenthe aan het wandelen is voor deze kaart. Qua tijd moet dat ergens tussen 1630 en 1633 zijn geweest. Dat weten we omdat de toren van Dwingeloo als afgebrand staat afgebeeld op zijn kaart. Die brand was in 1630, drie jaar later was de torenspits herbouwd."

Na zijn Drentse periode werd Pijnacker op 66-jarige leeftijd benoemd tot hoogleraar aan de Universiteit van Franeker. Aan deze universiteit zou hij verbonden blijven tot zijn dood in 1645.