Gemalen veenlijk in een potje aanleiding tentoonstelling Mummia

Kunstenares Dioni ten Busschen heeft vier museumzalen gevuld met 'veenkunst' (Rechten: RTV Drenthe/Lydia Tuijnman)
Kunstenares Dioni ten Busschen heeft vier museumzalen gevuld met 'veenkunst'
'Mummia' is de nieuwe tentoonstelling in het Veenkoloniaal Museum in Veendam. Kunstenares Dioni ten Busschen uit Amsterdam heeft vier zalen gevuld met kunstwerken die voornamelijk gemaakt zijn van veen. Zij experimenteert al jaren met dit materiaal en maakt er inmiddels niet alleen schilderijen, maar zelfs manshoge sculpturen mee. Tot je ze aanraakt zou je zweren dat ze van brons gemaakt zijn.
Maar vanwaar de titel Mummia? Ten Busschen: "De directeur van dit museum vertelde mij het verhaal over mummia, ik had er nog nooit van gehoord. Het schijnt dat je tot een eeuw geleden potjes in de apotheek kon kopen met gemalen veenlijk of mummie. Een schaars artikel en ook kostbaar. Een middel tegen allerlei kwalen. Dat gegeven inspireerde me. Ik vroeg me af in hoeverre we veranderd zijn. Vroeger offerden we mensen in het veen, om onze angsten te bezweren. Tegenwoordig moet de neushoorn eraan geloven."

Potentieverhogend

Directeur Hendrik Hachmer van het Veenkoloniaal Museum had wel graag een potje mummia in de vitrine gehad: "Wij zijn al jaren op zoek naar een apothekerspot met 'mummia' erop en, wie weet, nog wat van het spul erin ook... Ik weet van een collega-directeur in Osnabrück dat ze er daar eentje hebben. En in Groot-Brittannië is nog een potje, maar er zijn er dus maar heel weinig."
Het waren volgens Hachmer niet alleen veenlijken die erin verwerkt werden. "Egyptische mummies werden ook vermalen, dus alles wat maar een beetje met mummies te maken had, was bruikbaar. Als een varken in het veen tot bruin leer was verteerd, was dat ook geschikt. Er zat natuurlijk handel in, dan worden mensen vindingrijk. Ik ben ooit een keer in een oude Veendammer Courant een advertentie tegengekomen waar je uit op kon maken dat ook hier in de Veenkoloniën handelaren rondliepen die mummia verkochten."
Mummia was een begeerd artikel omdat er geneeskrachtige eigenschappen aan werden toegeschreven, Hachmer: "Heel belangrijk voor de man was natuurlijk de claim dat het potentieverhogend zou zijn. Wat nu van de neushoorn en het gordeldier wordt beweerd. Dus eigenlijk is er niet zoveel veranderd. Behalve dat de mummies en de veenlijken al dood waren en dat er nu dus levende dieren worden opgeofferd voor een bijgeloof."
Paneel 'Witte wieven' Dioni ten Busschen, olie op veen (Rechten: RTV Drenthe/Lydia Tuijnman)
Paneel 'Witte wieven' Dioni ten Busschen, olie op veen

Witte wieven

De eerste zaal van de tentoonstelling is gewijd aan een installatie met mummia als onderwerp. Vanaf het plafond daalt een regen van vele honderden zwevende veendeeltjes op de toeschouwer neer. Elk deeltje hangt aan een nylon draad. "Een heidens werk, deze installatie", lacht Ten Busschen. "Ik wilde laten zien hoeveel deeltjes er uit zo'n veenlijk komen."
Haar kunstwerken verbeelden ook mythen uit het veen. De tweede zaal is gewijd aan de witte wieven. Imposante doeken met daarop schemerige veenlandschappen. Ten Busschen: "De witte wieven of juffers zweefden over het landschap. Ze waren mysterieus, ze brachten onheil, maar ook voorspoed. Ik kan me wel voorstellen dat je in die tijd in de uitgestrekte venen, zonder verlichting, die mistflarden kon aanzien voor levende wezens."
De doeken hebben een grof oppervlak. "Er zit een een laag veen op die panelen en daarop schilder ik. Die ondergrond van veen werkt mee, doet onverwachte en vaak leuke dingen. De olie wordt erin opgenomen, maar het pigment blijft erop liggen en daardoor krijg je een hele mooie gelaagdheid", legt ze uit. "Als ik de verf opbreng, weet ik nog niet hoe het eruit zal komen te zien. Nadat ik het op heb gebracht, zakken kleuren weg. En dan maak ik weer een laag, hè. En ja... dan opeens komen die witte wieven tevoorschijn."
De installatie 'Spiegel van onzekerheid' wordt opgehangen (Rechten: RTV Drenthe/Lydia Tuijnman)
De installatie 'Spiegel van onzekerheid' wordt opgehangen

Offers en grafgiften

De twee laatste zalen zijn gevuld met kunstwerken die de grafgiften van de hunebedbouwers en de offers in het veen verbeelden. Ten Busschen: "De giften - vazen, sieraden en ook fruit - zijn allemaal meegegeven voor de reis naar het volgende leven. Allemaal gemaakt van turf, uiteraard."
In de laatste zaal zie je de offers in het veen. "Veenlijken waren vaak mensenoffers, tenminste dat vermoeden we nu. Men hoopte dat, als men iets dierbaars offerde, men daarvoor iets terug zou krijgen. Deze installatie heet 'De spiegel van onzekerheid'. Deze mensen zijn geofferd voor de onzekerheid van het volk", aldus Ten Busschen.
Op de muren zijn bronskleurige maskers aangebracht, gezichten met verschillende uitdrukkingen. " We denken dat dat iets uit een barbaars verleden is, maar het Lam Gods is nog steeds een symbool dat leeft."

Geheim procedé

Hoe de kunstenares erin slaagt om uit zacht veen beelden te maken die eruitzien als brons, wil ze niet kwijt. "Nou, ingewikkeld is het niet, maar ik ben er wel tien jaar mee bezig intussen, niemand werkt ermee. Dus ik heb alles zelf moeten uitvinden en overal tegen aan moeten lopen. Dus ja, als mensen het willen, moeten ze het zelf gaan proberen, het procedé is geheim."
De kunstenares kan het veen er laten uitzien als brons, maar ook als roest, of leer. "Dit materiaal heeft zoveel mooie verschijningsvormen." Hoe lang de beelden houdbaar zijn, weet niet: "Dat is afwachten, omdat het gewoon nieuw is. Je kan het niet buiten neerzetten. Het is echt voor binnen, net zoals een schilderij. Ik hou de werken wel goed in de gaten, ben zelf ook benieuwd. Maar de afgelopen tien jaar heb ik nog niks gemerkt van slijtage."
<p>Het hele gesprek met Dioni ten Busschen wordt morgenmiddag uitgezonden in het radioprogramma Drenthe Toen, tussen 12.00 en 14.00 uur. Daarna is het te beluisteren via uitzending gemist.</p>

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.