Geen excuses voor handelen Tjalma, maar gesprek met Joodse gemeenschap

Jetze Tjalma was 30 jaar burgemeester in Hoogeveen en kreeg in 1963 het ereburgerschap. Toen was niet of onvoldoende bekend dat Tjalma de namen en adressen van de bijna 200 Joodse inwoners al begin mei 1940 aan de Duitse bezetter gaf. Onderzoek van lokaal historicus Albert Metselaar en vervolgens een onderzoek van het Nederlands Instituut voor Oorlogs Documentatie legde zijn 'foute' handelen bloot op meerder punten bloot.

Burgemeester Karel Loohuis concludeerde vorige week dat het ereburgerschap Tjalma onterecht is toegekend. Alleen al de binnenskamers gehouden 'ernstige berisping' van minister Beel (een partijgenoot van Tjalma) is voldoende omdat Tjalma niet van onbesproken gedrag was. En dat is een letterlijke voorwaarde voor het ereburgerschap.

De gemeenteraad is het over de volle breedte eens met burgemeester Karel Loohuis. Ook het Tjalma-park gaat een andere naam krijgen en de brandweerkazerne die officieel ook naar Tjalma is vernoemd, verliest die naam. Overigens staat die naam al lang niet meer op de gevel.

SGP-fractievoorzitter Brand van Rijn wil meer. Hij vroeg begin deze week om excuses aan te bieden, zoals Rutte dat begin dit jaar deed bij de herdenking van de Holocaust. Volgens Van Rijn heeft de handelwijze van Tjalma, zijn aanblijven na WO2 als burgemeester en de wijze waarop de gemeente onder zijn leiding omging met onteigend Joods bezit na de oorlog heeft 'veel kwaad bloed gezet' bij de weinige overlevenden en nabestaanden.

De discussie in de gemeenteraad voeren de partijen met de nodige terughoudendheid. Het CDA stemt in met het ontnemen van het ereburgerschap van Tjalma. De burgemeester van AR-huize (een van de partijen waar het CDA uit voort is gekomen) was volgens CDA-fractievoorzitter Erik-Jan Kreuze 'zeker geen held'. "Hij heeft later ondergedoken Joden niet gemeld", voegt Kreuze toe. "Velen hebben gewoon hun werk gedaan" en "vergeven is geen vrijspraak."

Arend Steenbergen (VVD) haalt aan dat hij enkele gebeurtenissen uit de oorlog ook vanuit zijn familie heeft 'meegekregen'. De excuses die de SGP vraagt, vindt Steenbergen overbodig en met hem alle partijen behalve GroenLinks.

PvdA-fractievoorzitter Inge Oosting houdt ook een bijdrage met een persoonlijke noot. Haar oud-tante heeft nog een schoolfoto met haar Joodse klasgenootje Bertie Stern. Zij verdween van de ene op de andere dag met haar familie. De oud-tante en haar vriendinnen "zochten en wachtten tevergeefs op Bertie en al die anderen die nooit terugkwamen", vertelt Oosting. Haar oud-tante weet niet wat Tjalma wel of niet wist over ondergedoken mensen, zoals haar man Jaap, die werkte op het gemeentehuis. "Ik weet niet alles meer zo precies, in de oorlog was er zoveel geheimzinnigheid", vertelde de oud-tante aan Oosting.

Geen partij, behalve GroenLinks, steunt de SGP met het verzoek om excuses uit te spreken. Wat Brand van Rijn doet verzuchten. "Wat is erop tegen om het te doen. Het is altijd goed om het nog eens te doen."

Burgemeester Karel Loohuis vindt speciale excuses van de gemeente Hoogeveen ook overbodig na de excuses van premier Rutte namens het hele overheidsapparaat. "Dat zijn ook onze woorden", zegt Loohuis: "Waar Nederland gezegd wordt, gaat het ook over Hoogeveen." Het voorstel van Loohuis om met de Joodse gemeenschap om de tafel te zitten "om te horen hoe we dit hoofdstuk op een waardige manier kunnen afsluiten", krijgt onmiddellijk bijval van SGP-fractievoorzitter Brand van Rijn en de gehele raad.