Ruinerwold: van wereldnieuws naar internationaal voetnootje, hoe kan dat?

"Ruinerwold, een pittoresk dorpje van amper 4000 inwoners in de provincie Drenthe, heeft nog nooit zo in de belangstelling gestaan als nu", vat de Vlaamse voice-over met ernstige stem de situatie haarfijn samen. Het actualiteitenprogramma Terzake van de VRT besteedt net als tal van andere internationale media aandacht aan de vondst van het gezin in de boerderij, precies een jaar geleden. "Tientallen cameraploegen, maar niemand die echt weet wat er zich binnen deze afgelegen boerderij aan het kanaal heeft afgespeeld."

Niemand weet iets, dat wordt het nieuws bij alle internationale media. "Niemand wist wie er woonde of wat er gebeurde tussen deze muren", stelt BBC-verslaggever Sylvia Lennan-Pence, terwijl er dronebeelden van de boerderij te zien zijn. "Het is allemaal een mysterie, totdat een jonge man een lokale kroeg in gaat en om hulp vraagt."

Fragmenten van Nederlandse media duiken op in alle uithoeken van de wereld. Buren en inwoners van Ruinerwold worden in allerlei talen nagesynchroniseerd, de RTV-Drenthe-microfoon voor de neus van café-eigenaar Chris Westerbeek gaat de wereld over.

De beschikbaarheid van beelden is een belangrijke reden voor internationale media om aandacht te schenken aan de zaak. Mediasocioloog Peter Vasterman ziet nog twee belangrijke oorzaken voor de enorme aandacht. "Nederland is niet zo belangrijk in het wereldnieuws. Hoe minder bekend een land is, hoe extremer het nieuws moet zijn. En een opgesloten gezin is natuurlijk extreem", legt de media-expert uit, die een boek schreef over mediahypes.

Dat het verhaal tot de verbeelding spreekt is een tweede belangrijke voorwaarde. "Een opgesloten gezin is een verhaal dat al jarenlang opduikt in verhalen en films. Ik heb even gegoogeld en het zijn er veel meer dan ik dacht, over mensen die in een kelder schuilen voor een atoombom bijvoorbeeld", zegt Vasterman. "Het is een bekend thema, eigenlijk is het een clichéverhaal: een gezin dat na jarenlang naar buitenkomt. Het verhaal heeft iets horror-en sekteachtigs. Dat zijn belangrijke ingrediënten voor een nieuwsverhaal."

'Terrible secreto', noemt de Argentijnse krant La Nacion de vondst. Een verschrikkelijk geheim. 'Incroyable', oftewel ongelofelijk is de situatie van het gezin volgens de Franstalige Belgische omroep RTBF. 'Hoe kan het dat ze zo lang onontdekt bleven?', vraagt de Duitse ZDF-nieuwslezer zich af. Verslaggever Gunnar Kruger trekt naar Ruinerwold om het uit te zoeken.

Antwoorden komen er niet, zo kort na de ontdekking. De vraag is of buitenlandse media echt geïnteresseerd zijn in de antwoorden. Veel nieuwssites zoals de Turkse krant Habertürk en het Zuid-Afrikaanse News24.com berichten over de vondst in oktober en daarna is Ruinerwold nog een keer even in beeld. In januari, na de eerste rechtszaak tegen verdachten Josef B. en Gerrit Jan van D. Ook bij de BBC, de VRT, La Nacion, RTBF en ZDF is het sinds januari of zelfs oktober 2019 stil rondom Ruinerwold.

Hetzelfde geldt voor Der Standard en Die Presse uit Oostenrijk, vaderland van Josef B. Slechts een enkele buitenlandse krant of website meldt later in het jaar nog dat de verdachten vast blijven zitten. Hoe is het internationale wereldnieuws opeens verworden tot een voetnootje in de geschiedenis?

Volgens Vasterman komt dat allereerst doordat het verhaal juist steeds meer vragen opriep, dan dat er beantwoord konden worden. "In plaats van dat het concreter werd, werd het steeds vager. Was er wel sprake van echte opsluiting, of konden de kinderen naar buiten? Was er wel sprake van een sekte en van mishandeling?" Journalisten konden die vragen niet beantwoorden op dat moment, waardoor de aandacht verwaterde.

Daarnaast hebben er weinig mensen belang bij het nieuwswaardig houden van het verhaal. Als voorbeeld waar dat wel gebeurde, wijst Vasterman op de zaak van het verdwenen Britse meisje Maddie McCann. "Die ouders zijn jarenlang op tournee geweest om aandacht te vragen voor de zaak. In de zaak Ruinerwold zoeken ze het zelf niet op, de familie treedt niet op in de media."

Toch denkt de mediahype-kenner dat de zaak Ruinerwold nog wel eens genoemd gaat worden in de internationale media. "Als er een duidelijk nieuw beeld ontstaat bijvoorbeeld, of een ander nieuwswaardig moment voorbij komt in de rechtszaak zoals een uitspraak. Of als een van de kinderen een boek uitbrengt", noemt Vasterman als enkele voorbeelden.

Ook als er ooit een vergelijkbaar geval van zo'n verhaal opduikt ergens op de wereld zal gememoreerd worden aan de gebeurtenissen aan de Buitenhuizerweg. "Vaak worden dan lijstjes gemaakt met dit soort fascinerende verhalen."

Ook burgemeester Roger de Groot had de hoeveelheid aandacht in de media niet zien aankomen. Zo vertelde hij in een eerder interview.