Waar wordt er nog écht Drents gesproken?
28 oktober 2020, 11:45 • 4 minuten leestijd
In welk dorp, stad of regio wordt het meest pure Drents gesproken? En zijn er overeenkomsten of verschillen met andere dialecten en talen?
Deze vraag werd ingestuurd naar Zoek het uit! door een anonieme Assenaar.
Waar ze alles weten van het Drents, is bij het Huus van de Taol in Beilen. Arja Olthof is daar streektaalfunctionaris: "Bedoel je of er standaard Drents is? Of een algemeen beschaafd Drents? Dat bestaat niet. Het Drents kenmerkt zich juist door de grote verscheidenheid aan klanken en woorden. Een enorme rijkdom!"
Drenthe is een vloeiend dialectgebied. Er zijn vele pogingen gedaan om het Drents in kaart te brengen en daarbij is in de 19e eeuw weleens de term 'beter' of 'minder' Drents gebruikt.
Aan de westkant grenst het gebied aan de Stellingwerven, in het noorden aan Groningen en in het zuiden aan Salland. Olthof: "Onherroepelijk heeft dat gevolgen voor de taal die er gesproken wordt. Denk eens aan het woord water. In het Zuidwest Zuid-Drents zegt men 'water', in het Zuidwest Noord-Drents 'waeter' en in de Kop van Drenthe heeft men het over 'waoter'. In de Veenkoloniën wordt ook nog 'wotter' als uitspraak gebruikt."
Zuver Drents
Zuiver Drents bestaat wél: dit heeft te maken met het gebruik van authentieke woorden. "Dus niet schaotsen maar scheuveln. En niet leers, maar stevel", legt Olthof uit.
"Hierbij speelt wel een rol in hoeverre de woorden nog nodig zijn: door het verdwijnen van een zeis als landbouwgereedschap zal het woord zwao of zende ook niet vaak meer gebruikt worden in de dagelijkse taal."
<h2>Welke soorten Drents zijn er?</h2><p>De Stichting Drentse Taol verdeelde ooit zeven hoofdvarianten van het Drents binnen de provincie, gebaseerd op het onderzoek van G.H. Kocks, de samensteller van het Woordenboek der Drentse Dialecten.</p><p></p><ul> <li>het Noordenvelds</li> <li>het Veenkoloniaals</li> <li>het Zuidoost Zand-Drents</li> <li>het Zuidoost Veen-Drents</li> <li>het Midden-Drents</li> <li>het Zuidwest Noord-Drents </li> <li>het Zuidwest Zuid-Drents</li> </ul><p></p>
Veenkoloniaals
Over het Veenkoloniaals wordt vaak gezegd: dat lijkt net Gronings. Of dat ís helemaal geen Drents. Olthof: "Dat is niet het geval, het is zeker Drents! Het is de taal die gesproken wordt in de vroegere Gronings-Drentse veenkoloniën, die ten dele in Groningen en deels in Drenthe liggen. Niet zo vreemd dus dat daar Groningse invloeden in zitten."
Uit familieverhalen is te achterhalen dat veenarbeiders de ontginningen volgden en dus van plek naar plek verhuisden. "Daarmee namen ze hun taal natuurlijk gewoon mee. Misschien heb je zelf een variant die je het mooist vindt, maar dat is een kwestie van smaak. Het Veenkoloniaals is dus ook écht Drents."
Andere talen
Er zijn overeenkomsten tussen het Drents en andere talen: denk aan het Gronings in de Veenkoloniaalse variant, maar ook in de Kop van Drenthe. Of aan de Friese klankkleur in het westelijk deel van de provincie.
Olthof: "Drents is onderdeel van het Nedersaksisch. Deze erkende minderheidstaal wordt gesproken van het Noordoosten van Nederland tot aan de Poolse grens. In alle varianten die in het Nedersaksisch taalgebied gesproken worden zijn overeenkomsten te vinden. Denk bijvoorbeeld eens aan woorden als hout en oud, waarbij in veel Nedersaksische varianten de ou vervangen wordt door -ol- : holt, old."
Ontstaan van de Drentse taal
"Het Drents komt voort uit de Hanzetaal, het Mittelniederdeutsch. Doordat de Hanze in de 14e en 15e eeuw erg veel macht had als handelsverbond was deze Hanzetaal heel belangrijk. Een taal wordt niet voor niets weleens een dialect met een vloot en een leger genoemd! Uit het Mittelniederdeutsch ontstond het Nedersaksisch."
Het verschil met andere Nederlandse streektalen kan Olthof ook verklaren: "Het Drents is voortgekomen uit het Saksisch en het Brabants, Limburgs en Zeeuws stammen af van het Frankisch, een taal die gesproken werd in het zuiden van Duitsland en Nederland. Deze taal had natuurlijk heel andere klanken en woorden dan het (Oud-)Saksisch, waar het Drents van afstamt."
Zoek het uit!
Heb jij thuis ook een vraag? Stuur die dan hier onder in! Dan kunnen wij op zoek gaan naar het antwoord.
