Snorren, sabels en tressen: de viermans-brigade van Meppel

Vier marechaussees werden in 1891 gehuisvest aan de Weteringstraat in Meppel, in 1912 verhuisden ze naar een pand aan de Commissaris de Vos van Steenwijklaan. Smit: "In die panden waren de marechaussees compleet met hun gezinnen en paarden ondergebracht. Ze hadden veel werk, weinig privacy en grote verantwoordelijkheden. Het was voor de Meppeler bevolking een eeuw geleden heel normaal om de marechaussees te paard in hun stad te zien patrouilleren, om bij hun wachtmeester aangifte te doen van een misdrijf of door één van deze ambtenaren bekeurd te worden wegens overtreding van de arbeids- of de wegenverkeerswet."

Ook de misdaadbestrijding behoorde tot de taken van de kleine brigade. Smit: "Verscheidene spraakmakende moorden werden door de brigade opgelost. Zoals de kindermoord, eind 1901. In de landelijke dagbladen kon men in die tijd lezen over de vondst van een doorstoken babylijkje dat in een sigarenkistje in de Rijn bij Renkum dreef. Door volhardend en degelijk politiewerk wist de Meppeler wachtmeester Hendrikse de bloedige moord op het kindje op te lossen. Zijn plaatsgenoot politieman Gerard Grachten bleek de dader. Hendrikse ontving veel lof voor zijn speurwerk, zelfs de Minister van Justitie liet zich niet onbetuigd." Smit, zelf jarenlang rechercheur, zegt groot respect te hebben voor de vakkennis van de Meppeler brigade. "Zonder hulpmiddelen als DNA-analyse of afluisterapparatuur kwamen ze toch tot prima resultaten."

Soms zijn de verhalen in het boek van een hoog bromsnor-gehalte. Marechaussees die anno 1925 een ongemuilkorfd hondje door de straten van Meppel achtervolgen en beschieten, waarbij zelfs een omstander, een jong meisje, een afgeketste kogel in het been krijgt. Smit: "Het dier ontkomt keer op keer, de Meppeler bevolking keert zich tegen de marechaussees die het dier steeds opnieuw achtervolgen en beschieten. De mensen moedigen het diertje aan en beschimpen de schietgrage ambtenaren. In de krant verschijnt een oproep om het geschiet te staken en wordt Meppelers gevraagd het dakloze diertje in huis te nemen. Een prachtverhaal."

En wat te denken van een overijverige opperwachtmeester die in 1916 de nationale pers haalt door de inbeslagname van een reproductie bij de kunsthandel? Smit: "De marmeren naaktfiguren waren in zijn ogen blijkbaar zo aanstootgevend dat hij eigenaar van de kunsthandel op de bon slingerde. De kunsthandelaar stuurde een brief naar De Telegraaf waarin hij schreef dat het ging om een bekende sculptuur die men in elke kunsthandel zou kunnen vinden."

Uiteindelijk moest de marechaussee zich gewonnen geven. Nog diezelfde maand werd het werk aan de kunsthandelaar teruggegeven met de mededeling dat ook de hogere autoriteiten in de plaat niets konden ontdekken dat strijdig was met de zedelijkheidswet.

Op 5 juli 1940 verloor de marechaussee de status 'Koninklijke'. Op last van de Duitse bezetter ging de marechaussee op in de burgerpolitie. De Rijksveldwacht en Gemeenteveldwacht werden opgeheven en ondergebracht bij de marechaussee. Daardoor ontstond buiten de steden één Rijkspolitiekorps onder de naam marechaussee. Smit: "Daar zijn veel verkeerde dingen gebeurd, onder dit verkeerde regime. De nacht van 2 op 3 oktober 1942 is de zwartste bladzijde uit de Meppeler geschiedenis. Zonder dat er ook maar één Duitser aan te pas kwam werden de joodse burgers van Meppel opgepakt en op transport naar Westerbork gezet. Een gestroomlijnde actie van de marechaussee. Vijf dagen later was een groot deel van hen vergast in Auschwitz."

Smit gaat op zoek in de archieven, hij wil een marechaussee vinden die deugde. "Het kan toch niet waar zijn dat er helemaal niemand was die zich verzette? Al was het er maar eentje! En gelukkig. Er waren er een paar in Meppel. Ik vond Arne Fokkens, die het verzet informatie over aanstaande razzia's doorgaf. En Hendrik Drogt en Hylke van der Wal, beide marechaussees die een belangrijke rol vervulden in het Meppeler verzet. Alle drie de mannen hebben hun verzetsdaden met de dood moeten bekopen."

'Het Wapen der Koninklijke Marechaussee te paard in Meppel' wordt uitgegeven door Stichting Oud Meppel. Het boek wordt op 2 november gepresenteerd in de Mariakerk te Meppel.