Drenthe Toen: In Gees wordt geschiedenis geschreven

Willem Anninga uit Oosterhesselen is één van die mensen die zich bezighoudt met de geschiedschrijving van Gees. Hij is de kaartenmaker en buigt zich over ook de foto's. Anninga: "We hadden hier het 'pasfotoproject', een momentopname uit 1942, toen de Duitsers wilden dat iedereen een persoonsbewijs met pasfoto had. De zoon van de fotograaf van toen leeft nog. Hij heeft de negatieven allemaal bewaard."

Maar de fotograaf van toen, Gezinus Jansen, maakte meer foto's. Glunderend laat Anninga er eentje zien: "Kijk! Drie jongens: handen in de zakken, 'zo zijn wij'! Oud jasje aan en een stuk touw als riem, ik denk een foto van net na de oorlog."

De werkgroep, onder voorzitterschap van Mieke Venhorst, neemt z'n werk serieus. Te zijner tijd moet er een doorwrocht boek over Gees klaarliggen. Met daarin de complete geschiedenis van dit eeuwenoude esdorp. "In Gees wordt al geboerd sinds de prehistorie. Rondom Gees heb je de celtic fields uit de IJzertijd. De verwachting is dat hier op de es het dorp is begonnen. Van het echte dorp Gees hebben we indicaties uit 944. Er stonden hier toen zes hoeves op de es", aldus werkgroeplid en dorpsbewoner Kees van Dijk.

"Van daarna weten we dat in ieder geval in 1024 Keizer Coenraad (de Romeins-Duitse keizer) land in Gees heeft geschonken aan de bisschop van Utrecht, Adelbold. Dus toen was er dus ook al land." aldus Van Dijk. "Nu is Gees een toeristisch dorp met nog twee grote boeren. In 1970 waren er nog negentig boeren in het dorp. Dat waren wel negentig kleintjes."

Van Dijk houdt zich, met zijn vrouw Henny Kuipers, bezig met het archiefonderzoek: "Het eerste document, van Keizer Coenraad, zit in het archief in Utrecht. Maar daarna, in 1217, komen de eigendommen van de abdij van Ruinen voor de dag. Daarbij zitten huizen die hier in Gees stonde", zegt Van Dijk.

"We denken dat die huizen allemaal afgebrand zijn in de oorlogen met de Spaanse en de Staatse troepen. Er is hier geen huishouden ouder dan het eind van de 17e eeuw. Maar de erven zijn er nog wel! In ieder geval is de basisindeling van Gees sinds 1600 exact hetzelfde. Er is wel een klein stukje nieuwbouw bijgekomen, maar niet veel."

Kuipers: "Wij wonen nog niet zo superlang in Gees, een jaar of tien. Maar als ik in de schemering naar ons huis loop en de oude straatlantaarn hier zie staan, denk ik nog altijd: wat is dit een mooi oud stukje. Prachtig!"

Werkgroeplid Anninga is architect en tekenen ligt hem daarom wel. Hij maakte de historische kaarten van Gees. "Samen met Kees bedenk ik hoe het geweest is en dan probeer ik dat op schaal in kaart te brengen. Je ziet dat het aantal huizen enorm is toegenomen. Er zijn boerderijen bijgekomen, een armenhuis, wat smederijen en timmerlui. In principe is het hetzelfde, alleen meer."

Het huis van Van Dijk en Kuipers aan de Oude Steeg staat niet op de kaart van 1832. "Nee, dat van ons is van 1848. Gebouwd door een Jalving. Die Jalvings woonden hier op de Brink. Tussen de Tilweg en de Oude Steeg lag een enorme Brink. Dat kun je nou niet meer zien, want er staan nu huizen op, maar vanaf de 17e eeuw zijn hier de eerste huizen gebouwd. Midden op de Brink: het Jalving-erf", aldus Van Dijk. "Er gebeurt dan iets wat in Gees wel vaker gebeurde: je krijgt familie-clusters. Een Jalving krijgt kinderen; bouwt er een huis naast, die krijgen weer kinderen, bouwen er weer een huis naast en op een gegeven ogenblik heb je vijf huizen Jalvings."

"Eén van die nazaten van Jalving, een dochter, heeft dit huis met haar man gebouwd. Op een gegeven ogenblik woonde hier een kleermaker, Harm Ekkelhof. Hij had een bochel en dat was wel handig als je kleermaker was, want dan zat je op een 'beuntie', een klein verhoginkje", vervolgt Van Dijk. "Hij speelde ook accordeon bij Frits Boesjes, die verderop een danszaal had. Vijftig jaar geleden was het gewoon een klein keuterboerderijtje. Er waren vier koeien, wat varkens en wat geiten achter in het huis.. Aan de voorkant zaten de bedsteden. Eigenlijk was het maar een hele kleine plek om in te wonen.

"We vinden het wel moeilijk om erover te schrijven", zegt Van Dijk. "Er waren hier ook NSB'ers en dat ging soms hard tegen hard. In de interviews loop je daar tegenaan. Dan blijkt dat er een sterke herinnering achter de deur zit. Wij zijn er nog niet over uit hoe we dat moeten doen."

Henny Kuipers, die veel van de interviews voor het boek doet: "Het is ook zo dat mensen terughoudend zijn. Het is geweest. De mensen hebben hun straf gehad en je moet ook verder met elkaar. Het ligt nog gevoelig en we hebben er geen belang bij om mensen pijn te doen. We gaan geen namen noemen."

Wel is de werkgroep bezig met een monument. Ter herdenking van een vliegtuig dat is neergestort in het Geserbos, op 7 mei 1944. Van Dijk: "Daar liggen nog resten en nog maar weinig mensen weten waar. Ze liggen bij de Anne de Vrieshoek aan de noordkant van het bos. We hebben contact gehad met de Amerikaanse ambassade; het is best een indringende geschiedenis."