Noordelijke frustratie over mijnbouw, de schade en nieuwe gaswinning

En dan is er nog de frustratie van twee schaderegelingen: één voor het Groninger gasveld en één voor alle andere mijnbouw. Rechtsongelijkheid, zeggen burgemeesters. Want in de Groninger regeling moet de Nederlandse Aardolie Maatschappij schade vergoeden, tenzij ze kunnen bewijzen dat aardbevingsschade niet door de gaswinning komt. De regeling voor de rest van het land kent deze omgekeerde bewijslast niet.

Omdat gaswinning van landsbelang is hebben gemeenten en inwoners van oudsher niets te zeggen over wat er bij hen onder de grond gebeurt. "We hebben wel de lasten en niet de lusten", zegt een van de wethouders.

Juridische procedures om er meer grip op te krijgen, hebben nog niet geholpen. Er zijn tientallen zaken geweest, vaak tot bij de hoogste bestuursrechter, de Raad van State. Allemaal verloren.

Steeds meer gemeenten stoppen daarmee: de zaken kosten veel geld en tijd en leveren nooit iets op. De gemeenten in Kop van Overijssel, Friesland en Drenthe willen nu samen optrekken. Maar ook bij de gaswinning in de regio Drachten en de zoutwinning rondom Veendam hoor je dezelfde stemmen opgaan.

Volgens wethouder Klaas Smidt van Westerveld heeft procederen tot aan de Raad van State geen zin. "De Mijnbouwwet is zo sterk dat we elke keer met niks thuis komen. We mogen wel advies geven, maar ze doen alsof ze doof zijn." Smidt vermoedt dat de mijnbouwbedrijven ooit hebben afgedwongen dat ze niet te veel tegenwerking zouden krijgen. Maar dat kan hij niet hard maken.

Jeannet van der Velde van burgercomité GasDrOvF kent het klappen van de zweep. Al jaren probeert het comité grip te krijgen op de gaswinning in het 'provinciale drielandenpunt.' Dat proberen ze via het ministerie van Economische Zaken, via het Staatstoezicht op de Mijnen en door een voet tussen de deur te krijgen bij gaswinner Vermilion. En ook door te procederen tot aan de Raad van State. Of het wat uithaalt? Vermilion en Economische Zaken kondigden onlangs aan dat ze gaan werken aan nieuwe gasvelden in de regio.

Volgens wethouder Smidt van Westerveld gaat het tempo waarmee gas gewonnen wordt in de provinciedriehoek Friesland/Drenthe/Overijssel omhoog. "Winningsplannen van 10 jaar worden nu in 1,5 jaar uitgevoerd. We moeten temporiseren, dit gaat te snel." Hij vraagt zich af wat de risico's zijn als sneller grotere hoeveelheden gas uit de bodem wordt gehaald.

Jan ten Kate, wethouder in Hardenberg: "Natuurlijk moet de gaskraan in Groningen dicht, maar dat betekent niet dat hier de kraan maar verder open moet."

Intussen gebeurt er volgens gemeenten precies waar ze al bang voor waren. Mensen met schade moeten van het kastje naar de muur of hebben te maken met ongelijkheid.

Twee Drentse voorbeelden. Burgemeester Marcel Thijsen van Tynaarlo: "In oktober was er een aardbeving in Winde. Als die veroorzaakt is door de gasopslag in Langelo valt hij onder het Groninger schadeprotocol. Dan moet de NAM maar bewijzen dat het niet zo is. Maar als de beving door een kleiner gasveld is veroorzaakt geldt die omgekeerde bewijslast niet. En wat was nu de oorzaak in Winde?" Thijsen stuur al z'n inwoners met schade naar het Groninger loket. Als signaal. Laten ze het daar maar uitzoeken.

Nog een voorbeeld. In Annerveenschekanaal is gaswinning uit een klein veld, maar het Groningerveld ligt dichtbij. En dan is er ook nog zoutwinning van Nedmag in het gebied. De gemeente heeft dus te maken met de gevolgen van gaswinning uit verschillende velden, én met bodemdaling door zoutwinning.

Het zoutwinningsbedrijf wil nieuwe boringen doen, deels onder het Annerveenschekanaal. De gemeenteraad van Aa en Hunze is mordicus tegen, uit angst voor meer schade. Ook bewoners zijn er bang voor. Volgens Bert Feiken van Dorpsbelangen Annerveenschekanaal hebben inmiddels zo'n 90 huizen schade door de mijnbouw. Dat is de helft van het dorp.

De Drentse gedeputeerde Tjisse Stelpstra heeft namens de andere provincies mijnbouw in zijn takenpakket in het Inter Provinciaal Overleg (IPO).

"Bij schade kan het niet zo zijn dat inwoners van het kastje naar de muur worden gestuurd", zegt hij. Ook Stelpstra baalt er daarom van dat de 'omgekeerde bewijslast' alleen in Groningen geldt en niet in de rest van het land.

Hij geeft die landelijke regeling het voordeel van de twijfel. Een commissie bekijkt de schadegevallen, maar uiteindelijk kunnen de mijnbouwbedrijven er ook nog iets van vinden. "Die hebben beloofd zeer terughoudend te zijn en de commissie hun werk te laten doen, maar the proof of the pudding is in the eating." De burgemeesters houden het op rechtsongelijkheid.