Bruins (76) reed in de hel van '63: 'Als ze hem nu houden, doe ik weer mee'

Twee schaatsers tijdens de Elfstedentocht van 1963 (Rechten: ANP)
Twee schaatsers tijdens de Elfstedentocht van 1963
Morgen is het 58 jaar geleden dat de Elfstedentocht van 1963 werd gereden. De barre tocht wordt de hel van '63 genoemd, omdat maar weinig rijders de finish bereikten vanwege de kou en de sneeuw die moesten worden getrotseerd.
"Daar was ik bij, ik weet het nog goed!" Eén van de rijders die ooit startte, maar hem niet uitreed is Jan Bruins uit Westerbork. "Ik was toen 18 jaar en besloot zo in de middag dat ik de dag erop mee wou doen aan de tocht. Dus: voetbaltasje gepakt en houten schaatsen meegenomen. We hadden toen geen bijzondere dingen bij ons. Niet eens vaseline. Alleen een paar oude kranten."
Bruins woonde destijds in Zuidlaren en ging met de bus naar Groningen om van daaruit de trein naar Leeuwarden te nemen. "Daar heb ik bij een gastgezin gelogeerd."

320 keer vallen

De tocht van zo'n 200 kilometer wist hij die dag niet te voltooien. "Ik werd even voorbij Franeker van het ijs gehaald", weet Bruins nog. "Achteraf bleek ik dik 130 kilometer te hebben geschaatst."
"Hoe ik het allemaal gedaan heb is ongelooflijk", kijkt Bruins terug. "Ik dacht: 'Ik ga gewoon schaatsen.' Ik was denk ik nog wat onvolwassen en zat in een roes. Je valt 320 keer en je struikelt wat door de sneeuwstorm."
Maar had Bruins dan echt de 200 kilometer niet kunnen halen? "Nou in theorie wel, maar in de praktijk had ik het nooit gehaald. Je ondergaat het op dat moment. Op het laatst ging het echt niet meer." Bruins was verreweg niet de enige die dat jaar de tocht niet uitreed. Van de 10.000 startende toerrijders haalden uiteindelijk slechts 69 de Bonkevaart in Leeuwarden.
Fotocollectie Anefo (Rechten: Achief Fotocollectie Anefo/Rechtenvrij)
Fotocollectie Anefo
Om 17.00 uur ging de stempelpost in Harlingen dicht en van daaruit ging er een legertruck naar Leeuwarden toe waar Bruins ook in zat. "Bij de trein lagen mijn spullen en dus stapte ik weer op de trein naar Groningen toe."

Naar huis

Daar hield het avontuur voor Bruins nog niet op. "De bus terug naar Zuidlaren bleek niet meer te rijden. Ik heb dus na aankomst in Groningen nog 18 kilometer door de sneeuw gewandeld naar huis."
Dat Bruins het er zonder kleerscheuren vanaf heeft gebracht, vindt hij zelf ook een wonder. "Bij aankomst thuis vroegen vrienden aan mij hoeveel tenen er waren afgevroren en of ik beide oren nog had. Er was bij mij niets mis. Heb er niets aan overgehouden."

Nog één keer

Bruins deed later dan ook nieuwe pogingen om de Elfstedentocht alsnog volledig uit te rijden. "Ik heb in '85, '86 en '97 mijn kruisje gewoon gehaald." Toch is dat voor - de inmiddels 76-jarige - Bruins niet genoeg. "Ik hoop dit jaar 77 te worden en als de Elfstedentocht weer georganiseerd wordt, dan schaats ik hem weer."
Dit jaar komt de Elfstedentocht er vanwege de coronacrisis sowieso niet. "Maar ik train op de wielrenfiets en ik ben nog actief. Ik wil nog wel een keer meedoen." Dat Elfstedenvirus raakt Bruins niet meer kwijt. "Ik hoop dat we van het coronavirus sneller af zijn."
Bruins herleefde de tocht van 1963 al eens eerder. Hij was figurant in de film De Hel van '63, die in 2009 uitkwam. "Maar dat is een verhaal voor een andere keer."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.