Drukte in de natuur: is dat erg?

Verstoring kan heel ernstige gevolgen hebben zegt Ruud van Beusekom van de Vogelbescherming: "Op het Aekingerzand bijvoorbeeld zagen we het afgelopen broedseizoen dat toeristen lekker gingen picknicken buiten de paden. Dat kan heel verkeerd uitpakken voor bijvoorbeeld de tapuit. Mensen hebben het vaak niet door maar soms hadden mensen hun kleedje uitgespreid vlak naast een hol waar een tapuit in broedt. Als zo'n vogel jongen heeft dan wil hij er naartoe, dan moet hij ze voeren. Maar als vlakbij het hol een familie zit dan durft hij dat niet aan. De vogels blijven dan maar in de buurt van het nest alarmeren. Dat ziet er soms zelfs leuk uit, je kunt de vogel dan goed zien maar in feite staat het dier stijf van de stress. En als het te lang duurt kan de conditie van de jongen achteruit gaan. Bij roofvogels die te lang verstoord worden zie je soms dat door één drukke dag een heel broedseizoen verloren gaat. Zo'n vogel verlaat dan het nest en gaat ook niet opnieuw een broedsel proberen".

Vaak kun je wel zien dat een vogel gestrest is: "Die gaat zich dan heel nerveus gedragen. Aldoor alarmgeluiden maken en heel zenuwachtig heen en weer vliegen. Dat is een teken dat er iets is, een nest of jongen, en dat je zo'n vogel ruimte moet geven."

Maar volgens Van Beusekom merk je dat lang niet altijd: "Er zijn ook veel vogels die heel erg op hun schutkleur vertrouwen. Die vliegen pas op het laatste moment weg. Maar er is wel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat zo'n dier veel meer stresshormonen aanmaakt als er een mens of een andere verstoringsbron in de buurt is. Dus zo'n dier blijft wel zitten, maar is ondertussen wel heel erg angstig en gespannen."

Een van de problemen is dat vogelfotografie heel erg in opkomst is. "De spullen zijn veel beter geworden en veel goedkoper," zegt van Beusekom. De Vogelbescherming ziet twee kanten aan die fotografie: "We vinden het natuurlijk mooi dat mensen de natuur in gaan en genieten van vogels. Maar fotografen willen wel altijd het mooiste plaatje maken. Dan moet je dichtbij een vogel komen en dan is de kans groot dat je ze verstoort. Een fotograaf zou daarom eigenlijk heel goed het gedrag van vogels in de gaten moeten houden. En nestfotografie is eigenlijk altijd uit de boze."

Een apart probleem zijn honden. Die zijn vooral schadelijk voor vogels die op de grond broeden. "Een loslopende hond loopt alle kanten op, is speels, wil overal aan ruiken en snuffelen ook al heeft een baasje hem onder controle. Dat is voor broedende vogels heel bedreigend. Dus dat kan echt niet in de vrije natuur. Een nest jongen groot brengen is voor een vogel echt topsport. Elke verstoring moet je dan vermijden."

Probleem is vooral dat het voor een vogel niet te voorspellen is wat een hond doet. "Als het wel voorspelbaar is kunnen vogels ook wennen. Dat zie je bijvoorbeeld op plekken waar veel mensen vogels kijken, daar zijn ze veel minder bang dan op andere plekken. Het lukt soms ook met kwetsbare pleviertjes die op het strand broeden. Als je een gebied afzet waar ze rustig kunnen zitten dan gaat dat soms heel goed." Maar over het algemeen geldt dat drukte en veel vogels niet goed samen gaan. Van Beusekom: "Ik woon zelf op Texel, daar is een deel van de Slufter opengesteld voor het publiek. Daar broedt vrijwel niks meer, terwijl het deel waar mensen niet mogen komen vol vogels zit."

Toch heeft verstoring soms ook bijzondere gevolgen. Zoals in het Drents-Friese Wold. Daar heb je alleen verjonging van eiken in het gebied waar honden los mogen lopen. "Reeën zij dol op jonge eikjes en in dit gebied zijn alle reeën weggejaagd," vertelde boswachter Widmar van der Meer ons eerder in deze reportage.