Drenthe Toen Archief: vrije boer Klaas Hartman

Dertig jaar na de boerenopstand vertelt Klaas Hartman te weten wie zijn boerderij in brand heeft gestoken, een naam noemt hij niet, "want die vent heeft ook familie".
Voor de microfoon van Radio Drenthe blikt Hartman in 1993 terug. Dertig jaar na de boerenopstand in Hollandscheveld en daags voor de onthulling van een monument ter nagedachtenis aan de 'opstand der braven'. Een zwerfsteen, geplaatst op de plek waar ooit zijn boerderij stond aan het Hollandscheveldse Opgaande.

Niet door de knieën

Hartman en zijn gezin (en twee andere boerengezinnen) werden op 6 maart 1963 onder gewapende geleide uit hun huis gezet. Diezelfde nacht brandde zijn boerderij af. Het liet diepe sporen na in het leven van Hartman en zijn naasten. De oorzaak was de principiële weigering van Hartman en andere boeren om de verplichte heffingen van het Landbouwschap te betalen.
De radiopresentator van toen, Gerard Nijenhuis, stelde in zijn programma De Mooie Kaomer, dat "het maar ging om een bedrag van 141 gulden", maar door de knieën ging Hartman niet. En toen kwamen ze voor de ontruiming. "Ik had niet gedacht dat het zou gebeuren", vertelde Hartman over die dagen: "Als je dan een paar honderd politieagenten bij het huis hebt... En als ze dan de karabijn op de scholder hebt, dan begriep ie 't niet meer. Waarom sturen ze mensen met een karabijn naar Hollandscheveld? We konden wel een stel moordenaars wezen. Heel grof ging dat." "Het leek wel oorlog", beaamde Nijenhuis.
De steen des aanstoots, Hollandscheveld
Monument op de plaats waar ooit de boerderij van Hartman stond © Bertus ten Caat
Ik weet wel wie 't daon hef, maar die vent mag ik net zo goed lieden als ik 'oe mag lieden. Daar zal ik ook de naam niet van zeggen.
Klaas Hartman, 'vrije boer' uit Hollandscheveld over de fatale brand die zijn boerderij in de as legde

Winst voor de Boerenpartij

Duizenden betogers en sympathisanten trokken naar Hollandscheveld. En heel Nederland keek mee. Het zou leiden tot grote populariteit van, en verkiezingswinst voor, Hendrik - boer - Koekoek en zijn Boerenpartij. Voor Hartman gold dat hij alles kwijt was: "Een lelijk probleem voor mij. Daar heb ik het aardig moeilijk mee gehad."
"Heb je nou ook een idee hoe die brand aangekomen is?" vroeg Nijenhuis. "Ja, door het vuur," antwoordde Hartman snedig en vervolgde. "Ik weet wel wie het gedaan heeft, maar die vent mag ik net zo goed lieden als ik 'oe mag lieden. Daar zal ik ook de naam niet van zeggen, want hij heeft ook familie. Maar daar gaat het me ook niet om. Dat is opdracht geweest. Van het Landbouwschap. En wie het Landbouwschap opdracht gegeven heeft..?"
Op de vraag van Nijenhuis hoe Hartman zichzelf zou omschrijven ("Als een stiefkop?") antwoordde Hartman grinnikend: "Als een slechte kerel. Want er zijn maar twee soorten mensen in de wereld. Slechten en hele slechten."
07/03 Drenthe Toen Podcast archief Hartman
Still Drenthe Toen
Still Drenthe Toen © ANP
Luister morgen tussen 12.00 en 14.00 uur naar Drenthe Toen voor het gesprek dat Gerard Nijenhuis in 1993 had met Klaas Hartman. Daarna via uitzending gemist en de podcast.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.