Drentse ringslang nog veilig, maar oostelijke ringslang rukt op

In verschillende populaties in het midden en het zuiden van het land is ontdekt dat een exoot uit de Balkan, de oostelijke ringslang, zich genetisch vermengt met de inheemse ringslang, zo meldt Nature Today. In Alphen aan den Rijn in Zuid-Holland en op de Limburgse Brunssummerheide paren beide soorten met elkaar en brengen zo gemengd nageslacht voort.

Deze genetische 'vervuiling' is problematisch aldus Richard Struijk van RAVON, de kennisorganisatie voor reptielen, amfibieën en vissen. "De kans bestaat dat de inheemse ringslang verdrongen wordt. Mocht onze ringslang verdwijnen dan betekent dat een verlies aan biodiversiteit."

Onderzoekers kwamen de vermenging op het spoor dankzij het uiterlijk van sommige ringslangen. De inheemse ringslang heeft zwarte, verticale streepjes op de flanken. Op bovengenoemde plekken én in de Krimpenerwaard net onder Gouda leven slangen met een horizontaal strepenpatroon dat doet denken aan de oostelijke ringslang.

Uit genetisch onderzoek blijkt nu dat het inderdaad om hybride individuen gaat, met genetisch materiaal van zowel de inheemse als de oostelijke ringslang. Alle onderzochte dieren uit de populatie in de Krimpenerwaard blijken zelfs zuivere exoten te zijn.

De oostelijke ringslang komt onder andere in Rusland en Oost-Europa voor. In een smal maar lang gebied op de rand tussen West- en Centraal-Europa grenst het leefgebied van de oostelijke ringslang aan dat van de ringslang die van nature in ons land voorkomt. Op die grens vermengen beide soorten zich. Maar hoe kan het dat dit ook in Nederland gebeurt?

Het vermoeden bestaat dat in het verleden op verschillende plekken in het land exotische ringslangen zijn uitgezet. Struijk: "Misschien hielden liefhebbers de gestreepte variant omdat zij deze mooier vonden. Zo'n slang kan ontsnapt of losgelaten zijn."

"De ringslang is behoorlijk mobiel. Dat maakt het lastig om verspreiding tegen te gaan. Zo hebben we één hybride slang aangetroffen in Houten, op zo'n dertig kilometer van de populatie in de Krimpenerwaard. Doe je niets dan wint de oostelijke variant zeker terrein en zal zich vermengen met de inheemse soort of deze verdringen. Het is moeilijk te voorspellen wat er precies gaat gebeuren", aldus Struijk.

In onze provincie is vooralsnog geen risico op vermenging tussen beide soorten ringslangen omdat de afstand tussen de hybride populaties in Zuid-Holland en Limburg en Drenthe te groot is voor de ringslang om zich op eigen houtje te verplaatsen. "Maar met het transport van dood hout bijvoorbeeld bestaat altijd de kans dat een dier naar elders vervoerd wordt", waarschuwt Struijk.

Onbedoeld kunnen mensen het ook in de hand werken door dieren uit te zetten of te verplaatsen. Struijk herinnert zich een geval waarbij mensen uit de Krimpenerwaard tijdens een verbouwing ringslangen in winterslaap aantroffen onder de vloer. Ze hebben de dieren in de buurt losgelaten.

Het is belangrijk om precies vast te stellen tot waar de oostelijke ringslang zich verspreid heeft. Daar is meer onderzoek voor nodig. Tegelijkertijd wijst Struijk op het belang van actie. "Deze resultaten zijn sinds kort bekend. We gaan nu kijken hoe we dit aan kunnen pakken."

In De Oude Kene helpen vrijwilligers van IVN Hoogeveen bij het onderhouden van broeihopen van de ringslangen. Deze broeihopen worden door de slangen gebruikt om eieren in te leggen. En dat doe ze in grote getale: er zijn vorige week meer dan tweeduizend uitgekomen eieren gevonden.