'Ik moest zo lang in een koud bad dat ik er kreupel uit kwam'

Van de derde aflevering van de documentaire De kinderen van Ruinerwold, gemaakt door Jessica Villerius, kun je opnieuw stil worden. Weer komt de gekte van vader Gerrit Jan van D. in beeld, maar op een nog wat wredere manier dan voorheen. Op zelfgemaakte opnamen uit de jaren negentig is te zien hoe hij één van zijn jongere dochters - een kleuter nog - hardhandig van een stoeltje afsmijt, terwijl hij ervoor en erna hardop in het Duits en het Engels bidt.

Uiteraard was het maar een spelletje, troost hij het snikkende meisje even later, terwijl zijn vrouw, de moeder van alle negen kinderen, op de achtergrond roerloos toekijkt met de jongste telg van het gezin op schoot.

"Het is duidelijk te zien dat zij totaal geen machtspositie had in het gezin", zegt oudste dochter Mar Jan (30), die de beelden heeft teruggekeken. De moeder van de kinderen is in 2004 overleden aan kanker.

"Ik vind het nu heel moeilijk om te zien welke positie ze heeft gehad en hoe haar leven is geweest. Alle kleine dingen die ik over haar hoor, brengen me best van slag. Dan denk ik: zij had niemand om deze dingen mee te delen. Wij waren klein en normaal deel je zoiets met vriendinnen", zegt de vrouw die het gezin in 2008 ontvluchtte. "Het doet me veel verdriet als ik me afvraag: hoe is haar leven geweest en hoe heeft ze zich gevoeld?"

Net als de kinderen leeft ook de vrouw van Van D. onder zijn regime in afzondering. Het gezin woont achtereenvolgens in Hasselt, Zwartsluis, Meppel en Ruinerwold zoveel mogelijk afgezonderd van de buitenwereld, terwijl Gerrit Jan van D. zijn eigen geloof predikt en ervan overtuigd is dat hij en zijn gezin een missie hadden.

Shin (31), Mar Jan, Edino (28) en Israel (27) vertellen in de vierdelige documentaire, uitgezonden door BNNVARA het verhaal over hun leven. De oudste drie ontvluchten het gezin voor Ruinerwold, de jongste zorgt er in oktober 2019 voor dat de politie hun vader en de jongste vijf kinderen in de boerderij in Ruinerwold vindt. Hij heeft daar zelf ook negen jaar lang gewoond.

Omdat de oudste drie kinderen in hun jeugd wél naar school gaan, komen zij volgens hun vader ook het meest met slechte dingen in aanraking. Omdat volgens hem de kans bestaat dat ze van negatieve invloed zijn op de jongste zes, zondert hij de oudste drie regelmatig af.

In Zwartsluis heeft Van D. twee panden. Terwijl de rest van het gezin in het ene leeft, sluit hij de oudste drie vaak op in het andere. Hij maakt er verborgen ruimtes in, waar ze apart van elkaar soms dagenlang opgesloten zitten.

"Soms kon je tussendoor naar school en dan moest je thuis weer naar boven. Soms moest je daar één avond blijven en soms langer", herinnert Mar Jan zich de tirannie van haar vader. "En soms kwam hij de trap opstormen en dan ging hij tegen je schreeuwen wat er mis was of je kreeg een pak rammel."

Gerrit Jan van D. heeft regelmatig het idee dat een slechte geest bezit heeft genomen van zijn oudste drie kinderen. Dan zijn ze 'onder', zoals hij het noemt, krijgen ze straf en moeten ze bidden. Shin: "Eén van de ergste dingen die hij deed, was wurgen. Hij kneep net zolang je keel dicht tot je het gevoel had dat je bijna dood was, dan hapte je naar adem en liet hij los. Dat gebeurde regelmatig."

Daarnaast worden de kinderen geslagen en moet Shin meerdere keren in een koud bad. "Dat gebeurde als ik van school kwam en hij zag dat ik seksuele verlangens naar meisjes had gehad. Ik moest er dan echt zo lang in dat ik er kreupel uitkwam. En het erin liggen was nog niet eens het ergste. Dat was het feit dat ik op school was en weer naar huis moest en dan bijna zeker wist dat ik er weer in moest."

Mar Jan: "Ik ging 's nachts soms op de betonnen vloer bij de trap liggen. Op zo'n manier dat ik, als ik beneden wat hoorde, meteen omhoog kon komen om te laten zien dat ik nog steeds aan het bidden was en niet aan het slapen."

Edino herinnert zich ook het wurgen. "Het vaste patroon bij straffen was meestal: koud douchen, geen eten, opsluiting en dan fysieke straf. Soms moesten we ook wel eens vernederingen doorstaan. Ik kan me herinneren dat we met z'n allen modder moesten gooien op Shin. Stond hij daar in zijn onderbroek en moesten wij gooien."

De oudste drie vluchtten uiteindelijk in 2008, 2009 en 2010 één voor één het gezin. In theorie had het veel eerder gekund, maar de invloed van hun vader en de angst die hij ze had aangepraat, ging ver.

"Ik weet dat ik als kind altijd in angst heb geleefd en de anderen ook, al zal misschien niet iedereen dat toegeven", blikt Edino terug. "Het was onderdeel van de hele jeugd. Er waren momenten dat je lag te slapen en dan opeens uit bed werd gesleurd, naar beneden. Dan had je wat verkeerd gedaan. Op zulke momenten schrik je je helemaal kapot."

Hij heeft er later veel last van gehad, erkent hij. "Er hoefde maar iemand mijn kamer binnen te komen of ik was helemaal in paniek. Ik linkte dat heel erg aan vroeger."

Mar Jan straalt als ze terugkomt van het eerste bezoek aan haar jongste broertje en zusjes, die ze dan ruim elf jaar niet heeft gezien. "Het was een heel positieve ervaring. Maar als je daar zo bij hen zit, besef ik wel dat zij nog steeds hetzelfde zijn en ik veranderd ben. Ik voelde me zo anders. Ergens maakte me dat ook wel verdrietig, de gedachte dat ik niet meer ben zoals zij."

De jongste kinderen blijven Van D. na zijn arrestatie trouw, terwijl de oudste vier willen dat hij wordt vervolgd voor wat hij hen heeft aangedaan. Ook Edino en Israel gaan bij de jongste vijf op bezoek. Edino heeft de jongeren verteld over het misbruik door zijn vader. "Maar ik denk niet dat ze het begrijpen. Ze kennen het begrip helemaal niet, omdat ze geen normale opvoeding hebben gehad. Ze hebben helemaal geen seksuele ervaring. Ze hebben letterlijk geen flauw idee wat het inhoudt."

Ook bespreken de oudste vier de eerste zitting in de strafzaak tegen hun vader op 21 januari 2020 bij de rechtbank in Assen. Ze volgen die met de jongste vijf samen in één ruimte. Het moment dat de officier van justitie de dagvaarding voorleest, is voor hen erg confronterend. Mar Jan: "Voor het eerst vertelde iemand over ons leven. Ze vatte het goed samen, maar het raakte me wel."

Over hoe het voor de jongere kinderen geweest moet zijn, kunnen de vier alleen gissen. "Zij hebben - op één na - ook allemaal verklaard dat er dingen gebeurd zijn", reageert Edino. "En misschien veroordelen zij het ook wel, maar ze vinden dat uiteindelijk God degene is die daar een oordeel over moet vellen."

Inmiddels is duidelijk dat Van D. vanwege de gevolgen van een hersenbloeding in 2016 niet in staat is om terecht te staan en is de strafzaak tegen hem beëindigd. Boos op haar jongste broertje en zusjes worden, omdat ze nog altijd achter hun vader staan, vindt Mar Jan niet eerlijk. "Zij kunnen er niks aan doen, hoe ze gevormd zijn. Ik vind wel dat ze uiteindelijk hun ogen moeten openen voor de werkelijkheid."

Ze worstelt wel met gevoelens van woede, erkent ze. "Ik kan wel boos zijn op mijn vader, maar de man die dit allemaal heeft gedaan, die is er niet meer. Dus daar houdt het dan op."