Kamp Westerbork herdenkt vandaag 76 jaar bevrijding

De directie wilde het bijzondere moment graag samen met de laatste overlevenden en hun nabestaanden herdenken. Maar nu de beperkingen wegens corona voortduren, is besloten om deze alternatieve herdenking te houden.

Op 12 april 1945 bevrijdden de Canadese geallieerden het kamp. Vanuit Westerbork werden in de Tweede Wereldoorlog ruim 100.000 Joden, Roma en Sinti op transport gesteld naar concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland en Oost-Europa.

Morgen is het 76 jaar geleden dat de Canadezen in Kamp Westerbork aankwamen. In de agenda die luitenant Sheppard als dagboekje gebruikte staat het te lezen: 'Liberated Political cocentration camp at Amen- 1 or 2 thousand all nationalities. Many Yews'. De agenda is te zien in het Herinneringscentrum, zodra dat weer open kan.

Het was voor de meeste Canadese militairen een verrassing om Kamp Westerbork te vinden. Een kleine kring van hoge officieren en de inlichtingendienst wisten ervan, maar luitenant Sheppard had geen idee wat het kamp precies was.

De bevrijding van het kamp verliep zonder een schot te lossen. Kampleider Gemmeker was op 11 april al vertrokken met zijn staf, waardoor het commando van het kamp uiteindelijk terecht kwam bij Aad van As. Hij werkte als ambtenaar van de voedseldistributie in het kamp en was door de gevangenen voorgedragen als tijdelijk commandant.

De Duitse troepen waren in de avond van de elfde april vertrokken uit het kamp. Gevangenen begonnen de volgende ochtend in het kamp te plunderen en probeerden vanaf de daken van de barakken iets van de buitenwereld te zien. Kamp Westerbork was van niemand meer, hoorde nergens bij en wachtte op bevrijding.

Die kwam in de middag. Tijdelijk commandant Van As had om vier uur iedereen verzameld in de grote zaal van het kamp en maande tot voorzichtigheid. De Duitsers waren dan wel weg maar Kamp Westerbork was tegelijkertijd nog niet bevrijd.

Toen Van As klaar was met zijn speech, kreeg hij een mededeling: 'Mijnheer Van As, er is telefoon voor u.' En daarna: 'De Tommies zijn bij de kampboerderij'.

Die befaamde 'bevrijding per telefoon' was feitelijk het einde van Kamp Westerbork. De gevangenen stormden naar buiten, de bevrijders tegemoet. Chocolade, sigaretten, wit brood begeleidden de lach en traan die de bevrijding teweeg brachten. Hoogtepunt voor Van As was het hijsen van de Nederlandse vlag, begeleid door zingen van het Wilhelmus.

De ruim 850 gevangenen die op 12 april 1945 in Kamp Westerbork bevrijd werden, komen uit dertien verschillende landen. Ruim de helft is Nederlands. De andere gevangenen komen uit Duitsland, Oostenrijk, Polen, Tsjechië, Engeland, de Verenigde Staten, Roemenië, Peru, Hongarije en Turkije.