'Het is de schuld van Gerrit Jan en niet van de rest van de wereld'

Kinderen Ruinerwold
In de documentaire vertellen de oudste kinderen wat hen is overkomen © Prive foto
"Met andere woorden, hij is unfit to stand trial." De laatste woorden van rechtbankvoorzitter Elly Lähkamp komen via de tv de kamer binnen, waar Shin, Mar Jan, Edino en Israel de uitspraak van de rechtbank volgen. Het is 4 maart 2021 en de kogel is door de kerk. Ze staren voor zich uit. Hun vader Gerrit Jan van D., die hun jeugd tot een hel heeft gemaakt, komt vrij.
In de laatste aflevering van de vierdelige tv-documentaire De kinderen van Ruinerwold van Jessica Villerius is onder meer te zien hoe de oudste kinderen toeleven naar de rechtszaak tegen de 69-jarige Ruinerwoldvader, die er uiteindelijk dus niet komt. Na uitgebreid onderzoek bepaalt de rechtbank in Assen dat hij, als gevolg van zijn beroerte in 2016, niet terecht kan staan, omdat hij het proces niet zou begrijpen en zichzelf niet kan verdedigen.
"Ja", verzucht de in oktober 2019 uit de Ruinerwoldboerderij ontsnapte Israel: "Aan de ene kant is het niet heel raar natuurlijk, maar nu is het wel echt." Ze maken zich zorgen over hun broertje en vier jongere zusjes, die weer bij hun vader willen gaan wonen als hij vrijkomt.

'Weglopen was onmogelijk'

Over hoe vrij de negen kinderen van Gerrit Jan van D. en zijn in 2004 overleden vrouw feitelijk waren in Ruinerwold en de jaren ervoor, is na de arrestatie van de man veel gezegd en geschreven. Van D. zat lange tijd vast voor onder meer vrijheidsberoving, maar de deur van de afgelegen boerderij aan de Buitenhuizerweg was niet op slot. Dus van vrijheidsberoving was feitelijk geen sprake, beweert advocaat Yehudi Moszkowicz, die klusjesman Josef B. bijstaat, in de media. De jongste vijf kinderen bevestigen zijn verhaal, vertelt de advocaat.
Dat gesuggereerd wordt dat ze zomaar konden wegelopen als ze wilden, maakt Edino (28), die het gezin in 2010 verliet, kwaad. "Ik wist niet eens dat het mogelijk was. Dat over Israel wordt gezegd dat hij weg had kunnen gaan en geld had meegekregen als hij had gezegd dat hij een andere leven wilde gaan leiden, klopt niet. Het was onmogelijk."
Wij konden niet kiezen. Dat is er op jonge leeftijd allemaal uitgetrapt en -geslagen
Edino, tweede zoon van Gerrit Jan van D.
"Ook wij konden niet zomaar weglopen", zegt hij over zichzelf en Mar Jan (30) en Shin (31), die in de jaren voor hem vluchtten. "Ik heb die keuze destijds in paniek gemaakt en daardoor ben ik mijn hele familie kwijtgeraakt. Op het moment dat ik wegging was ik doodsbenauwd dat ik opgesloten zou worden. Ik had net gezien hoe iemand anders een half jaar opgesloten was geweest. Ik was bijna 18 en niet meer leerplichtig. Er was geen enkele reden om mij niet een jaar of een half jaar op te sluiten. Ik dacht: dat gaat mij niet gebeuren."

Nog twee gevangenen

De oudste drie kinderen waren niet de enigen die regelmatig door Van D. werden afgezonderd en opgesloten, zo blijkt uit de documentaire. Ook de vader van zijn vrouw en een zoon van haar uit een eerder huwelijk, zitten op een bepaald moment in de jaren '90 opgesloten in het huis waar het gezin dan woont.
Holle ogen van een vermagerde, bejaarde Oostenrijkse man en van een bleke jongen staren naar de camera die Van D. zelf vasthoudt. Hij filmt zijn twee gevangenen regelmatig. De twee staan samen in een kamer, op de bovenverdieping van het huis. Op de deur staan in het Engels de 'regels' die de godsdienstwaanzinnige voor zijn gevangenen heeft bedacht.

'Geen vrije keuze'

De manier waarop zij met hun vader, die zijn eigen religie predikt en zijn jongste zes kinderen voor de buitenwereld verstopte, leefden, was geen keuze benadrukt Edino. "Wij konden niet kiezen. Nu nog niet eigenlijk. En je ziet het bij de jongeren ook, die hebben geen vrije keuze. Dat is er op onze jonge leeftijd allemaal uitgetrapt en -geslagen. Elke keer dat je een eigen keuze maakte, werd je ervoor gestraft. Op een gegeven moment was het onmogelijk een keuze te maken zonder ervan overtuigd te zijn dat je daarmee niemand beschadigde."
Na een van de tussentijdse zittingen in de Asser rechtbank bespreken Mar Jan, Edino en Israel dat ze in psychische zin wel degelijk werden gegijzeld (tekst gaat verder onder de video):
Kinderen Van D.: 'Wel degelijk sprake van vrijheidsberoving'

Tweespalt

Waar de jongste vijf kinderen nog altijd achter hun vader staan, kijken de oudste vier met gemengde gevoelens naar de situatie. Zij wilden dat hun vader strafrechtelijk vervolgd wordt, maar hebben ook begrip voor hun jongere zusjes en broertje. "Als ik met hen praat, zie ik ook weer de mooie kant van hoe het was. Ik merk dan dat ik bijna aan mezelf ga twijfelen. Waarom doen we dit? 'Moeten we het niet gewoon laten rusten?', denk ik dan. En dan denk ik aan alles wat me hebben meegemaakt en weet ik: we moeten dit wél doen."
"Allebei hoopten en hopen we dat we samen, zoals het vroeger was, door kunnen gaan. We hebben altijd een goede band gehad en dat wordt nu van beide kanten geblokkeerd. Daar kunnen we niet omheen", omschrijft Israel (27) de tweestrijd tussen de oudere en de jongere kinderen.
Zijn beide oudere broers zijn er ontzettend trots op dat hij de stap heeft gezet toen hij in oktober 2019 besloot weg te lopen en hulp te zoeken, waardoor het 'spookgezin' in Ruinerwold werd ontdekt. Shin: "Ik vind het ontzettend moedig. Hij heeft gedaan wat wij wilden doen en misschien niet konden doen. We zijn ook heel blij te zien hoe goed hij het doet en hoe enthousiast hij in het leven staat."

'Moeilijkste keuze uit zijn leven'

"Israel heeft voor ons ook de weg geopend naar de toekomst. Als hij deze keuze niet had gemaakt, was alles misschien nog jaren hetzelfde gebleven. Het is wellicht de moeilijkste keuze uit zijn leven geweest en wij onderschatten misschien ook wel welke impact het nog op hem heeft", vult Edino aan.
"Nog steeds heeft hij het gevoel dat hij zijn jongere broertje en zusjes heeft verraden. Hij is nu veel alleen, terwijl hij altijd gewend is geweest om samen te zijn. Wij hebben ook een leven en kunnen niet 24 uur per dag bij hem zijn. Hij moet opeens heel snel veel dingen leren, net als wij destijds. Maar zijn beslissing was goed. Die heeft ook voor jongeren de weg geopend naar de toekomst, denk ik."
Israel is niet schuldig; hij is de oplossing geweest voor deze shit
Oudste zoon Shin
Het statement dat hun jongste broertje mede namens hun zusjes afgeeft na de beslissing van de rechtbank om de strafzaak te stoppen, roept irritatie op bij Shin. De jongste zoon van Van D. schrijft dat hij en zijn zusjes thuis niks gezien hebben dat verkeerd was en dat hij ervan overtuigd is dat hun vader nooit de intentie had zijn kinderen te benadelen. Ook uiten ze hun onbegrip over dat hun broer Israel is weggelopen uit Ruinerwold. Praten was volgens hen beter geweest, want 'weglopen kan altijd nog'.
Shin: "Israel is niet schuldig aan ook maar iets. Hij is de oplossing geweest voor deze shit. Ik merk dat dat punt mij echt raakt. Ook dat ze tegen ons gezegd hebben dat ze ons wel kunnen vergeven, maar Israel niet, maakt me kwaad."
Volgens hem zitten de vijf als het ware in hun eigen bubbel, een nepwereld. Hij omschrijft de situatie als schijnheilig, omdat de jongeren in feite in een leugen geloven. "Leg de schuld waar hij hoort en dat is bij Gerrit Jan en niet bij de mensen om hem heen. Niet bij de wereld die niet accepteert dat je thuis geschoold wordt, dat je geen seks met je eigen kinderen mag hebben en niet je kinderen niet mag slaan. Het is zijn schuld en niet die van de rest van de wereld. Ik kan daar echt heel kwaad om worden."

Weer samen met vader

Hoe moet het verder met de vijf jongste kinderen als ze weer bij hun vader wonen? Hun oudere broers en zus maken zich zorgen. "Ik denk dat Gerrit Jan zeker nog invloed kan uitoefenen. Ik kan me niet voorstellen dat ze voor honderd procent hun leven kunnen leven als hij nog bij hen is", zegt Mar Jan. "Aan de andere kant gun ik het hen ook om hun vader te hebben."
Het zou haar rust geven als haar vader ergens zou verblijven waar er voor hem gezorgd wordt en zij zich niet om hem hoeft te bekommeren. "Als hij bij de jongeren gaat wonen, geeft mij dat onrust. Je wilt het liefst dat hij op een plek komt waar niemand er onrust van heeft."
Edino deelt haar zorgen. Hij verwacht ook dat de vijf, als ze bij hun vader en bij elkaar blijven, nooit echt een eigen identiteit ontwikkelen (tekst gaat verder onder de video):
Edino maakt zich zorgen over hereniging Van D. met jongste kinderen
Een paar uur na het besluit van de rechtbank op 4 maart komt Van D., die dan 14,5 maand heeft vastgezeten, vrij. Hoe ze het hem en hun broertje en zusjes moeten omgaan, leidt bij de oudste vier tot discussie.
Edino heeft besloten dat hij betrokken wil blijven. "Als ik er in de eerste drie weken niet naartoe ga, doe ik dat de vierde week ook niet. Dan hebben ze straks een maand lang in deze nieuwe setting geleefd en ben ik een buitenstaander als ik op bezoek kom. Ik wil er vanaf dag één zijn, zodat ik ook inspraak heb. Dan ben ik ook vrij om het te zeggen als ik het ergens niet mee eens ben."
Hij, Shin en Israel zijn erbij als hun vader vrijkomt, vanuit hun behoefte de jongeren te beschermen. "Ik wil gewoon niet dat we uit elkaar vallen", erkent hij. Shin: "Ik denk dat we allemaal hetzelfde doel hebben en dat is zorgen dat we niet meer in dezelfde situatie komen, met verstoppen op een boerderij en dat je moet toekijken."

Een van de jongste kinderen ook weg bij vader

Een van de jongste kinderen heeft alsnog besloten ook niet meer bij Van D. te willen wonen, werd vandaag bekend. "Ook in mijn ervaring heeft mijn vader te veel dingen gedaan die niet te rechtvaardigen zijn. Ik woon daarom sinds kort niet meer bij hem."

Extra aflevering online te zien

Morgenavond is vanaf 20.00 uur nog een extra, vijfde, aflevering van de documentaire De kinderen van Ruinerwold te zien op NPO Start. Het gaat over hoe de oudste drie kinderen het gezin hebben kunnen ontvluchten in de periode vóór Ruinerwold.
Documentairemaakster Jessica Villerius: "In de tweede aflevering vertelt Israel uitgebreid over zijn vlucht uit de boerderij en dat riep de vraag op hoe de oudste drie kinderen eerder zijn weggekomen. Het zijn gesprekken die te lang waren voor de serie, maar die we alsnog graag willen delen. Deze gesprekken over hun vlucht destijds en een aantal andere door de oudste kinderen geselecteerde en nooit eerder uitgezonden fragmenten heb ik samengevoegd in een extra online uitzending."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.