Rechter hakt knoop door over 'windmolenterreur' in de Veenkoloniën

De rechtbank in Assen bepaalt vandaag of er genoeg bewijs is dat de twee in 2019 dreigbrieven aan tientallen bedrijven hebben gestuurd én de pamfletten waarop gedreigd werd met asbestdumpingen in de provincie Groningen hebben opgehangen, zoals het Openbaar Ministerie (OM) beweert.

Het OM heeft vijftien maanden cel, waarvan vijf voorwaardelijk geëist. Nieboer (63) en H. (59) ontkennen in alle toonaarden en hun advocaten hebben vrijspraak gevraagd.

Hun wekelijkse ontbijtjes bij McDonalds in Stadskanaal, die politie en justitie in het voorjaar van 2019 stiekem afluisterde, draaiden niet om het windmolenprotest, zeiden de mannen vorige maand in de rechtszaal. Ze bespraken van alles; van zakelijk tot privé, en daarbij kwamen ook de windmolenplannen wel eens voorbij. Nieboer: "Ik was vooral toehoorder."

H. zei dat hij veel van andere betrokkenen bij de protestacties hoorde en daarover op een opschepperige manier met Nieboer praatte, waardoor het leek of hij zélf betrokken was. "Achteraf heel dom." De vroegere voorman van Storm Meeden had op dat moment nog 'lijntjes' met de actiegroep Tegenwind Veenkoloniën en wist veel, maar deed zelf niks, hield hij vol.

Maar volgens justitie smeedden de twee Jannen bij McDonalds juist hun plannen. Tientallen bedrijven, van regionaal tot landelijk, die betrokken waren bij de bouw van Windpark N33 bij H.'s woonplaats Meeden en De Drentse Monden en Oostermoer bij Nieboers woonplaats 2e Exloërmond, kregen die periode dreigbrieven. 'Toevallig' altijd kort nadat het duo over juist die bedrijven had gepraat bij McDonalds.

Verder vingen politie en justitie gesprekken op over onder meer 'brieven posten in Duitsland', 'omslagen' en 'We gaan Hak een hak zetten'. In diezelfde periode kregen grote bedrijven als Hak, maar ook RWE en bedrijven uit Zuidlaren, Winschoten, Valthe en Kolham dreigbrieven die waren gepost in Duitsland.

De bedrijven ontvingen de omslag van een zwartboek met daarin dreigende teksten als: 'Wij gaan ervoor zorgen dat de vermelding in het Zwartboek voor u en uw onderneming een zwarte bladzijde wordt in uw leven en dat van uw onderneming/organisatie. Wij gaan optreden tegen iedereen die wil profiteren van onze ellende'. De ondertekenaars noemden zich 'de belazerde, belaagde, bedreigde en tot nu toe als uitschot behandelde burgers uit Groningen en Drenthe'.

Alleen door met hun werkzaamheden voor de windparken te stoppen, konden ze uit het zwartboek worden geschrapt, werd hen 'beloofd'. Sommige bedrijven ontvingen er ook nog een begeleidende dreigbrief bij. Voor bouwbedrijf Avitec uit Nieuw-Buinen en grondverzetbedrijf Dieterman uit Westerlee reden om daadwerkelijk met hun werkzaamheden te stoppen. Ze vreesden voor hun veiligheid, die van hun personeel en families.

"De impact van het zwartboek en de bijgevoegde brieven is groot, zo blijkt uit de aangiften van diverse ondernemers. Bedrijven huren extra beveiliging in, werknemers geven aan niet meer bij de windparken of daar in de buurt te willen werken, bedrijven huren busjes zonder logo om niet herkenbaar te zijn. De onrust is enorm", blikte officier van justitie Diana Roggen terug tijdens haar strafeis. "Men heeft geen idee wat men kan verwachten, mede gezien alle acties die er in het verleden hebben plaatsgevonden."

Er was op dat moment op verschillende plekken in Groningen al asbest gedumpt en er werd in de brieven met nog veel ergere dingen gedreigd. Ook zijn (oud-)gedeputeerden als nazibeulen afgebeeld op pamfletten die op verschillende plekken in Drenthe en Groningen zijn opgehangen en zijn onder meer hakenkruizen in akkers getrapt. Verder is een auto van een ondernemer uit Assen uitgebrand, nadat er een molotovcocktail in gegooid was.

De verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog schrijft de officier toe aan Nieboer. Uit de afgeluisterde ontbijtgesprekken met H. blijkt volgens haar dat hij veel termen gebruikte die daarnaar verwezen. En ook in de brieven en op de pamfletten kwamen ze voor. Zo werden bouwondernemers 'concentratiekampbouwers' genoemd. Ook zijn bij Nieboer thuis aantekeningen gevonden met teksten die letterlijk terugkomen in brieven.

Dat H.'s DNA op een tiewrap zat, waarmee een asbestpamflet aan een hek vastzat, zegt volgens de Groninger niks. Omdat hij die door de jaren heen veel gebruikte en er veel mensen bij hem over de vloer kwamen, kon het best zo zijn dat hij die tiewrap wel eens vast had gehad. Dat zijn DNA ook op de vouwrand van een dreigbrief zat die energiebedrijf RWE ontving, weet hij ook aan zijn grote kennissenkring in de wereld van het windmolenprotest.

"Helaas was ik op de hoogte van zaken waar ik achteraf niet van op de hoogte had willen zijn", zei Jan H. tegen de rechters. Ook Nieboer zei via via wel dingen te horen, maar beide mannen hebben volgens justitie geen namen willen noemen. Behalve een drukker uit Nieuw-Buinen, heeft justitie niet meer verdachten kunnen achterhalen, vertelde de officier over het grote politieonderzoek naar wat werd gepresenteerd als 'windmolenterreur'.

Wel gaat het OM er vanuit dat er meer mensen betrokken zijn geweest bij de misdrijven.

Waar de acties tegen de geplande windparken ooit begonnen als ludiek, waren ze dat de laatste jaren allang niet meer, aldus aanklaagster Roggen. "Het ging om acties die de grenzen van het toelaatbare protest ver overschrijden; om het in gevaar brengen van de volksgezondheid, om bedreigingen aan hard werkende ondernemers. De inzet van deze middelen om een onwelgevallig besluit van de overheid tegen te houden, kan en mag in een democratische rechtstaat als Nederland niet geaccepteerd worden."

Jan H. was leidend in de gesprekken bij McDonalds, is de overtuiging van het OM. "Hij lijkt met de plannen te komen en spreekt de meeste ideeën uit. Maar Nieboer bevestigt hem constant, spreekt met hem mee en moedigt hem aan. Hij praat over samenwerking en denkt soms ook actief mee. Daarnaast regelt Nieboer adressen en zorgt hij voor het drukwerk en betaalt daar ook voor."

Roggen: "Ze gingen steeds verder in hun acties, lieten de angst en onrust toenemen en genoten daar ook van. Bij McDonalds werd regelmatig gelachen en werden grappen gemaakt." De politie pakte de twee op toen ze spraken over het aanschaffen van een wapen. "Met dat wapen zouden er gaten in keten van ondernemers geschoten moeten worden. Er zouden wieken van windmolens kapotgeschoten worden. De angst en onzekerheid zou nog meer toenemen, het zou gaan lijken op een burgeroorlog."

Nieboers rol noemde de officier, gezien zijn functie als voorzitter van de ondernemersvereniging in het gebied, extra kwalijk. "Hij wordt geacht op te komen voor de ondernemers, om hun belangen te behartigen. Maar ondertussen steekt hij ze een mes in de rug, door zijn acties juist te richten op diezelfde ondernemers." Roggen vindt de Platform Storm-woordvoerder en H. "verantwoordelijk voor de acties die hebben gezorgd voor een ontwrichting in het gebied, voor schade en angst bij talloze ondernemers."

Jan H. zat na zijn arrestatie zes maanden in voorarrest en Jan Nieboer zes weken. Als de rechtbank vindt dat er genoeg bewijs is, is de grote vraag of ze het tweetal nu - bijna twee jaar na hun aanhouding - nog terugstuurt naar de gevangenis.