Helft onbewaakte overwegen tussen Assen en Meppel is binnenkort weg, probleem bij Fluitenberg

Zwaar of lang verkeer doet er langer over om het spoor over te steken dan gedacht. Zoals landbouwverkeer. Dat bleek uit een risicoanalyse van 277 onbewaakte spoorwegovergangen die is gedaan na het treinongeluk in Hooghalen op 22 mei 2020. Daarbij botste een sprinter van NS op een trekker met een volgeladen dumper. De machinist kwam daarbij om het leven. Uit het onderzoek kwamen 28 onbewaakte overwegen naar voren waar volgens spoorbeheerder ProRail en NS onmiddellijk maatregelen genomen moesten worden.

Twee onbewaakte weiland-naar-weiland overwegen tussen Fluitenberg en Echten staan sinds het 'Hooghalen-onderzoek' op dat extra prioriteitenlijstje van NS en ProRail. Zolang er geen oplossing is geldt er een tijdelijke snelheidsbeperking (TSB) van 90 km/uur. En die oplossing is om meerdere redenen nog niet in zicht.

Reden één: "Dit soort overwegen staan wel op ons prioriteitenlijstje, maar staan niet in het lopende programma van op te heffen onbewaakte overwegen waar we afspraken met het ministerie en de provincies voor hebben gemaakt en dus ook geld voor hebben gekregen. Over dit soort overwegen moeten we nog afspraken gaan maken met het ministerie", legt Dorothé Wennekendonk, regiodirecteur Noordoost bij ProRail uit.

Reden twee: opheffen van deze 'particuliere' overwegen is vaak complex. Veehouder en gebruiker van beide overwegen Barend Mul van boerderij Sonneclaer legt uit waarom: "Een nieuwe weg naar de eerstvolgende bewaakte overweg is voor mijn trekker wel een oplossing maar niet voor mijn koeien. Als ze dagelijks zo'n drie kilometer extra moeten lopen is dat slecht voor de melkproductie. En een veetunnel is voor de trekker en de maaimachine weer niet toegankelijk.

En dus demonstreert Mul nog maar eens hoe hij -altijd goed uitkijkend maar het blijft gevaarlijk- veelinten dwars over het dubbelspoor spant om z'n koeien de onbewaakte overwegen over te laten steken. "Vroeger joegen we ze er allemaal in één keer over, dat is sneller maar toch gevaarlijker. Nu doen we het geleidelijk koe voor koe maar duurt het langer. Als er een trein aankomt halen we de linten van het spoor en zo herhalen we dat steeds."

Dan demonstreert Mul dat het best lastig is met de trekker en maaimachine naar de overkant te komen. Het spoor ligt hoger op een dijk en de trekker moet vanuit stilstand een helling op zien te komen. Mul is echt niet met een paar seconden aan de overkant. En dat is nou precies de reden waarom NS en ProRail dit soort 'boeren-overwegen' ook op het prioriteitenlijstje hebben gezet. Omdat veel landbouwverkeer er langer over doet dan altijd werd gedacht, zo bleek uit het 'Hooghalen-onderzoek.'

Volgens Mul is de allerbeste oplossing voor iedereen dat een aantal boeren grond ruilen. Dan kunnen de overwegen eruit en kunnen boeren het ook zo verkavelen dat ze er beter uit komen, bijvoorbeeld doordat er meer grond dichter bij hun boerderij komt te liggen. Maar een deel van de boeren pacht hun boerderijen en gronden van twee groot-grondbezitters: Margreet Moret en de erven Van Hothe tot Echten. Mul vermoedt dat die geen belang hebben bij ruilverkaveling. Toch ziet ProRail-directeur Wennekendonk daar wel de oplossing, ook al gaat het lang duren en zal het geld kosten. Geld wat er nu ook nog niet is. Vrees is dat er nog heel wat water door het Oude Diep in het gebied zal stromen voordat dat zover is.

De helft van de onbewaakte overwegen tussen De Punt en Meppel zijn binnenkort verdwenen. Waaronder in ieder geval een aantal gevaarlijke. We zetten de stand van zaken op de spoorlijn van Groningen naar Zwolle op een rij. In de video hieronder rijden we van Assen naar Meppel want alleen op dat deel van de spoorlijn zitten nog onbewaakte overwegen. De successen en de moeilijkheden op een rijtje. (verhaal gaat verder onder de video)

De voortvarendheid waarmee ProRail onlangs de onbewaakte overweg bij boer Middelveld in Hoogeveen afsloot kan vaak niet op andere plekken worden toegepast. De spoorbeheerder is vaak nog afhankelijk van gemeenten of particulieren die eigenaar zijn van terreinen die aan de overgangen grenzen. Dit maakt dat het opheffen van overwegen heel traag verloopt.

Een wetsvoorstel dat ProRail de bevoegdheid geeft om eenzijdig te besluiten dat een overweg dicht moet, gaat na de zomer naar de Tweede Kamer. Die toezegging deed staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat onlangs in een Kamerdebat. Regiodirecteur Wennekendonk is daar blij mee, maar het zal volgens haar "altijd het laatste middel zijn. We willen er altijd proberen met de omgeving uit te komen maar daar zit een grens aan."

Uit het onderzoek naar het ongeluk in Hooghalen bleek ook wat boeren langs de spoorlijnen al lang wisten: de nieuwe sprinters van NS zijn slecht zichtbaar. Volgens de boeren die RTV Drenthe gesproken heeft komt dat door het grote donkerblauwe front, de grote ruit en het grijze gedeelte aan de onderkant rondom de koppeling en de crashbuffers.

Veehouder Barend Mul, die twee onbewaakte overwegen heeft tussen Fluitenberg en Echten, demonstreert het: in de verte rijden een gele Koploper en een Sprinter Nieuwe Generatie (SNG) naarst elkaar. Het verschil in zichtbaarheid is goed te zien, en dan is dit nog bij stralende zon en helder weer. Veehouder Arjan Middelveld uit Hoogveen en boeren die tot voor kort gebruik maakten van de twee verdwenen onbewaakte overwegen in Hooghalen delen Muls conclusie.

Vooral bij grijs, donker of regenachtig weer is de trein pas laat te zien. NS zijn ook tot een soortgelijke conclusie gekomen. Alle Sprinters Nieuwe Generatie die al in ons land zijn krijgen een nieuw geel front. De sprinters die nog gebouwd worden krijgen vanuit de fabriek meteen al een gele voorkant. Overigens vinden boeren dat de lampen van de SNG juist wel heel goed te zien zijn, mits ze in de felste stand staan.

Ook de blauw-witte Arriva-treinen die tussen Emmen en Zwolle rijden zijn soms moeilijk te zien. "In ieder geval slechter dan de gele NS-treinen die er vroeger reden", vertelt Johannes Doldersum, die al 27 jaar een onbewaakte overweg bij zijn huis heeft net buiten Nieuw-Amsterdam. "En de Arriva-treinen zijn een stuk stiller dan de NS-treinen die er vroeger reden. Bij regen of mist draai ik het raampje van de auto open om te horen of er een trein aan komt. Dit moet je eigenlijk niet willen. Gelukkig toeteren de machinisten bij mist altijd." (verhaal gaat verder onder de video)

Zo voortvarend als het met het opheffen van de onbewaakte overwegen tussen Assen en Meppel gaat, zo veel werk is er nog aan de winkel tussen Emmen en Zwolle. Ook daar zijn succesjes te melden, maar het aantal onbewaakte overwegen dat daar nog moet verdwijnen is veel hoger: twaalf. In het verhaal in de link hieronder zetten we de Drentse overwegen daarvan op een rij.