Monumenten en mysteries: de Noorderbegraafplaats in Assen

Drie schrijvers zijn verantwoordelijk voor het boek: Lukas Kwant, Jan Lagendijk en Bertus Boivin. Boivin: "Eén van de hoofdstukken heet 'Gebeiteld in steen'. Als je langs de hele oude graven uit de beginjaren loopt, zie je de bekende namen uit de Drentse geschiedenis: Petrus Hofstede, de Gratama's, Harm Smeenge, Hartog Heijs van Zouteveen, Dr. Nassau..."

Er liggen maar liefst 45 leden van de familie Hofstede begraven. Hoe belangrijk was deze familie? Boivin vervolgt: "Eigenlijk kun je zeggen dat Hofstede bepalend geweest is voor het feit dat er überhaupt een begraafplaats is aangelegd op dat moment. Hij schreef in 1816 een brief op poten aan het gemeentebestuur dat het tijd was dat ze wat aan de begraafplaats deden. Die was in Assen toen waar nu aan de Brinkstraat het Paleis van Justitie staat. Er moest wat gebeuren! Het gemeentebestuur ging vlijtig op zoek naar een plek en zo kwam de begraafplaats in het Asserbos tot stand, toen nog aan de rand van de stad gelegen. Hofstede was de man die het in Drenthe voor het zeggen had. Hij woonde op Vredeveld. Hij was de gouverneur, hij had alle veranderingen van regering en gezindten overleefd. Hij was gewoon de baas! Wat Hofstede bedacht, dat gebeurde."

"De begraafplaats als geheel is een gemeentelijk monument en er zijn drie rijksmonumenten te vinden: het toegangshek en twee grote graven achter op het kerkhof in perk 3. Het zijn de graven van de families Brumsteede en Servatius. Het graf van Brumsteede is een van de grootste gietijzeren graven in heel Nederland. Destijds gemaakt door de Asser IJzergieterij. Op dit moment is 'ie weg om gerestaureerd te worden. Een ander rijksmonument, het graf Servatius, is ook een hele tijd weggeweest. Die keerde vorige maand opnieuw terug en kan er nu weer even tegen."

"Het graf van Servatius wordt ook wel het graf met de brievenbus genoemd. Heel raar: bij de naam Servatius zit een gleuf... Het is een ijzeren vorm met een groot hek eromheen, met een ijzeren zuil in het midden en in die zuil is een gleuf. Zelfs bij het restaureren zijn ze er niet achter gekomen waarom dat is. Je zou zeggen, er moet later een gat in gezaagd of gebrand zijn. Maar voor hetzelfde geld heeft het er vanaf het begin af aan al gezeten. Het is een raadsel. We zijn er niet achter gekomen wat het geweest is. Niemand. Ook de restaurateur en de twee kompanen Jan Lagendijk en Lukas Kwant niet. En zij weten echt alles van de Noorderbegraafplaats", aldus Boivin.

Een veel gestelde vraag is: hoeveel mensen liggen hier nou eigenlijk begraven? Boivin moet er om grinniken: "Als je mensen laat raden, komen ze nooit op dit aantal! Het zijn er bijna 9.000. 9.000 namen die we hebben gevonden in de grafboeken. 9.000! Op dat kleine stukje, zou je zeggen. De oude armengraven en de huurgraven uit de 19e eeuw zijn steeds na zoveel tijd geruimd en dan werd er opnieuw begraven. In 1944 was er heel veel behoefte aan nieuwe grafruimte en toen is twee derde deel van het kerkhof opnieuw geschikt gemaakt, er is toen als het ware een hele laag boven gezet."

"Toen ze het kerkhof aanlegden in 1824 hebben ze zo'n beetje alle bomen gekapt. Een paar zijn blijven staan en daar is nog één van over. Een boom die waarschijnlijk gepoot is als een eikeltje in de 18e eeuw toen het Asserbos werd aangelegd. Een hele grote boom die helemaal vrij in de ruimte staat. Die is dus ouder dan de begraafplaats en het oudste graf. Gaat het goed mee!" lacht Boivin.

'Voor deez' aard verloren'. De Noorderbegraafplaats in Assen' wordt zaterdag 11 september gepresenteerd op de Noorderbegraafplaats. Het is geschreven door Bertus Boivin, Lukas Kwant en Jan Lagendijk. Het wordt uitgegeven door Koninklijke Van Gorcum in Assen in de Nieuwe Asser Historische Reeks. We mogen een paar exemplaren verloten. Wil je meedoen? Mail dan naar drenthetoen@rtvdrenthe.nl en vergeet niet je adres te vermelden. Het hele gesprek met Bertus Boivin is zondagmiddag te horen in Drenthe Toen, op Radio Drenthe van 12.00-14.00 uur.