Drenthe Toen podcast: Het groene erfgoed van Lucas Pieters Roodbaard
11 september 2021, 09:20 • 4 minuten leestijd
Roodbaard werd geboren in Rolde in 1782, toen nog de hoofdstad van het landschap Drenthe. Het eenvoudige arbeidersgezin met drie kinderen verhuisde naar Assen waar vader Pieter Harms Roodbaard als tuinarbeider ging werken.
Dr. Rita Radetzky, die op Roodbaard promoveerde, onderzocht zo'n beetje alles wat bekend en nog onbekend is over leven en werk van Roodbaard (waarbij één grote vraag onbeantwoord blijft, daarover zo meer). "Lucas groeide op in een arbeidershuisje op het perceel van Petrus Hofstede aan de Vaart. Zijn carrière begon klein, als tuinknecht. Maar in de tuinen ernaast waren hoveniers die van elders kwamen, met veel meer kennis."
De elite en haar tuinen
Assen is in die tijd enorm in ontwikkeling. De Vaart is gegraven (en af in 1780) en achter de naastgelegen, voorname huizen liggen grote tuinen. Voor een deel naar de mode van die tijd, een formele stijl. Maar inmiddels doet een nieuwe trend op tuingebied z'n intrede, de Engelse landschapsstijl. Uiteraard alleen weggelegd voor de allerrijksten. De Asser elite bestaat in die tijd uit een paar machtige families, waaronder die van Van Lier, Oosting en Hofstede.
(Op de kaart hieronder krijgen we een beeld van de tuinen aan de zuidkant van De Vaart die in de landschapsstijl zijn ingericht. Het noorden is onderaan. Bij de tuin van Petrus Hofstede, een belangrijk Asser bestuurder, staat een sterretje.)
(tekst gaat door onder de afbeelding)
Lucas Pieters Roodbaard (1782-1851) was een befaamd en veelgevraagd tuinarchitect in zijn tijd. Voor de rijke en machtige families in het noorden ontwierp hij buitengoederen en stadstuinen. Maar ook parken, een begraafplaats in Leeuwarden en in Assen tekende hij onder meer voor de herinrichting van De Brink. Hij was een pionier in de zogeheten Engelse Landschapsstijl, die je kunt omschrijven als schilderachtig en romantisch met ronde vormen, slingerpaadjes en vijvers. Voordat hij zich volledig op de tuinarchitectuur toelegde doorliep hij de Academie van Teeken-, Bouw- en Zeevaartkunde (later Academie Minerva) in Groningen, waar onder andere leerde portretten te schilderen. Dr. Rita Radetzky uit Leeuwarden promoveerde eerder dit jaar op werk en leven van Roodbaard en schreef daar een lijvig boek over. Meer mensen zijn actief bezig met het groene erfgoed van Roodbaard in de drie Noordelijke provincies. In deze podcast-serie leren we hen, en als het even kan Roodbaard zelf, beter kennen. Het boek van Rita Radetzky, uitgegeven door Noordboek, mogen we verloten. Meedoen? Mail naar drenthetoen@rtvdrenthe.nl
12/09 Drenthe Toen Podcast: Het groene erfgoed van Roodbaard deel 1
Van tuinknecht naar kunstenaar
Radetzky vertelt verder over Roodbaards jeugd: "Waarschijnlijk heeft hij van die hoveniers allerlei dingen opgepikt en met die kennis kon hij wat. Hij ging in Assen naar school, iets eenvoudigs, voor een paar maanden per jaar. Hij bouwt vaardigheden op en als hij een jaar of 16 is, valt hij op. Rond 1800 beveelt Hofstede hem aan als hovenier voor een tuin van een familielid. Dat is het begin van zijn carrière." Hij gaat op Zandvoort, even buiten de stad Groningen, werken. Zijn werkgever daar, Van Gesseler, ziet in Roodbaard kennelijk een kunstenaarstalent en spoort hem aan naar de Tekenacademie in Groningen te gaan.
Tekenacademie: klompen verboden
"Ik heb het nog even opgezocht, want dat vond ik heel leuk: in de reglementen van de Tekenschool stond dat ze niet op klompen mochten komen. Moet je voorstellen wat dat voor een tuinman of hovenier betekent om niet op klompen te komen! Hij studeerde 's avonds, dan was het gratis."
"Hij was nu portrettist maar was ook met het hoveniersvak bezig. Waarschijnlijk dacht hij: wat wil ik doen? Als tuinarchitect is hij meer dan alleen maar architect: hij kijkt met de ogen van een kunstenaar. Het is interessant om dat iedere keer tijdens het onderzoek te kunnen zien, dat die man die twee dingen bij elkaar in zijn beroep heeft gebruikt."
(tekst gaat door onder de afbeelding)
Roodbaard werkt zich op in de maatschappij
In het jaar dat Roodbaard afstudeert aan de Academie trouwt hij met kwekersdochter Hillechien Deddes. Hillechien had toen al een zoontje van de ontzettend rijke Groninger: Jacobus van der Steege, die later naar een buiten bij Amsterdam verhuist. Na zijn overlijden reizen Lucas en Hillechien af naar Amsterdam om de erfenis voor het kind veilig te stellen. Het jongetje komt later te overlijden. Een lot dat Lucas en Hillechien nog driemaal zal treffen.
In tegenstelling tot het verdriet in zijn persoonlijk leven gaat het met zijn werk bergopwaarts. Adel ontmoet adel en onderling bevelen ze Roodbaard aan voor de aanleg van hun tuinen en parken. Roodbaard reist tussen de drie Noordelijke provincies heen en weer en ontpopt zich volgens Radetzky als een echte manager.
In deel 2 meer over het werk dat Roodbaard achterliet. En die ene onbeantwoorde vraag? Niemand weet hoe Roodbaard eruit zag, want van hem is geen enkel portret of afbeelding bekend. Zondag 12 september is Rita Radetzky ook te horen in Drenthe Toen op Radio Drenthe, van 12.00-14.00 uur.
