Zet Hoogeveen op de kaart met een bordeel!

Ronald Wilfred Jansen
Ronald Wilfred Jansen op de plek waar in de 18e eeuw een bordeel gevestigd was © RTV Drenthe / Sophie Timmer
De geschiedenis van de seksindustrie in Hoogeveen? Ronald Wilfred Jansen besteedde er jaren onderzoek aan. Nu is zijn boek er. Vele pagina's handelen over het verleden, van ca. 1650 tot nu. En daar heeft de schrijver ook nog wel een mening over: "Het is hoog tijd voor een fatsoenlijk bordeel in Hoogeveen".

Het oudste bordeel van Hoogeveen?

"Hier op de kruising van de Hoofdstraat en de Raadhuisstraat ligt nu een doorlopende straat richting het gemeentehuis. In het verleden stond hier een herberg die tevens als bordeel werd gebruikt. Interessant detail is dat het eigendom was van de Heer van Echten (een Drents edelman). Uit de bronnen blijkt dat de waardin, Clara Lamberts, zich ook met prostitutie bezighield. Zo deelde ze het bed met de rentmeester van de Heer van Echten, Carst Peters."
Met Ronald Wilfred Jansen door het verleden van de seksindustrie van Hoogeveen wandelen, is vooral een tocht langs wat er niet (meer) is. Hij schreef er een doorwrocht boek over: 'De geschiedenis van de seksindustrie in Hoogeveen'.
Jansen vervolgt: "In die herberg ontstond op een gegeven moment een situatie met veel drank en rumoer, mensen gingen met elkaar op de vuist en de rentmeester liet zich ontvallen dat hij het bed deelde met de waardin. Niet erg verstandig, maar zo gaat het als mensen te diep in het glaasje hebben gekeken. Hoe het precies afliep weet ik niet maar de waard en de waardin vertrokken op een gegeven moment uit Hoogeveen."
"De rentmeester die van haar diensten gebruikmaakte werd niet vervolgd. Op zich opmerkelijk want prostitutie, destijds ook wel hoererij genoemd, was dan niet direct strafbaar, maar overspel wel in die tijd. Dit speelt zich af rond 1742 en dat is ook een beetje het beginpunt van mijn boek. Daarvóór heb ik geen geschreven bronnen die wijzen op prostitutie in Hoogeveen. Streekhistorici Albert Metselaar en Marga Zwiggelaar hebben dat al helemaal uitgespit, maar ik heb nog wel oude stukken van de rechtspraak uit die tijd doorgenomen."
(Tekst gaat door onder de afbeelding)
Uitbundig gezelschap in een bordeel, Daniel Nikolaus Chodowiecki, 1787
Uitbundig gezelschap in een bordeel, Daniel Nikolaus Chodowiecki, 1787 © Rijksmuseum

Turf en scheepvaart, syfilis en Van Gogh

Waarschijnlijk werd prostitutie ook in de hand gewerkt omdat er scheepvaart was en veel armoede. Jansen: "Het is aannemelijk dat er veel prostitutie was. Dat blijkt ook wel uit andere stadjes met vergelijkbare omstandigheden. Er was veel scheepvaart en veel doortrek. Veel mannen waren weg van huis, de vrouwen bleven alleen achter. Bovendien was er schrijnende armoede."
"Uit latere bronnen blijkt dat de gemeente Hoogeveen de prostitutie liever verzweeg. Terwijl het in de 19e en 20e eeuw duidelijk aantoonbaar is dat er prostitutie werd bedreven. Maar ook dat er geslachtsziekten waren in Hoogeveen. Als je bijvoorbeeld 19e eeuwse gezondheidsverslagen leest staan er allerlei ziektes vermeldt, alleen geen syfilis. Maar dat kan sowieso niet want Vincent van Gogh liep hier al rond in 1883 en die had ook syfilis. Dat was dan een vreemdeling, maar dat soort dingen hield de gemeente Hoogeveen liever ver van huis." Denkt Jansen dat Van Gogh het in Hoogeveen heeft opgelopen? "Nee, ik denk in Amsterdam, hahaha!"
(Tekst gaat door onder de foto)
Condoomautomaat
Condoomautomaat © Nationaal Archief

Pornobus, seksboot en de Grittenborgh

De seksuele revolutie van pak 'm beet de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw is niet aan Hoogeveen voorbij gegaan. Maar of 'ie er voet aan de grond kreeg? We zien wel een aantal opmerkelijke initiatieven. Jansen: "Rond 1970 had je de beruchte pornobus in Hoogeveen. Bij een kennelijk gebrek aan prostitutie en sekswinkels in Hoogeveen ging een groep mensen in een bus met geblindeerde ramen naar Groningen. Onderweg kwamen er nog gezelschapsdames bij, die voerden een licht programma op. In Groningen werd de hele horde losgelaten en dan konden ze naar de prostituees, de sekswinkels, de peepshows en de peeskamers en weet ik wat."
"Ook in Hoogeveen, in datzelfde jaar, vond in De Tamboer een drukbezochte discussie-avond over pornografie plaats. Er werden zaken besproken als: is pornografie goed voor de gedetineerden van de Grittenborgh in Hoogeveen? De gevangenen klaagden dat ze te weinig ontspanning hadden; wilden een condoomautomaat en ook vrouwelijk bezoek. Kan ik me ook wel voorstellen. Ik begrijp dat de gemeente daar in ieder geval weinig boodschap aan had. Er was ook een seksboot in de jaren 60. Ik kreeg een melding van iemand dat die lag aangemeerd aan het Alteveerse Opgaande. Toen een kanaal, nu een straat: Alteveerstraat. De dames zouden met een rode lamp aangeven of ze beschikbaar waren. Als er mensen zijn die meer weten houd ik me aanbevolen."

Agressie van omwonenden

De eeuwen na de 18e kenmerken zich door een zekere repressie vanuit de plaatselijke overheid, het mag allemaal niet, maar het bestaat wel. Jansen: "Hoogeveen heeft er tot op heden eigenlijk alles aan gedaan om vooral openbare uitingen die wijzen op porno of prostitutie zo ver mogelijk buiten de deur te houden. Wat mij tijdens mijn onderzoek heel erg heeft verrast is vooral de agressie van omwonenden. Zo had Hoogeveen in de 20e eeuw een sekswinkel aan de Grote Kerkstraat. Daar werden de ruiten ingegooid.
(Tekst gaat door onder de foto)
Eroboutiek Grote Kerkstraat Hoogeveen, 1999-2004
'Eroboutiek', Grote Kerkstraat Hoogeveen, 1999-2004 © privé-collectie

Pleidooi voor een bordeel

"Opmerkelijk is dat toen in 2000 het bordeelverbod werd opgeheven, je zou denken dat de bordelen als paddenstoelen uit de grond schieten. Het tegendeel gebeurde. Voor 2000 wist een aantal bordelen in Hoogeveen goed te functioneren, na 2000 überhaupt niet meer. Dat heeft te maken met de wetgeving en de regels die zo streng werden, dat het voor bordeelhouders bijna onmogelijk werd hier een bordeel op te richten. Je zou dus wel kunnen spreken van een soort ontmoedigingsbeleid van de gemeente Hoogeveen."
"Ik zou er voor willen pleiten een fatsoenlijk bordeel in Hoogeveen op te richten maar dan moet er wel een cultuuromslag plaatsvinden. Zowel bij de gemeente als bij de bevolking. Het kan de levendigheid van Hoogeveen vergroten en is het ook nog eens goed voor de lokale economie", aldus Ronald Wilfred Jansen.
'De ver van mijn bed show. De geschiedenis van de seksindustrie in Hoogeveen 1650-heden' wordt uitgegeven door RWJ-publishing Hoogeveen en het gesprek met Ronald Wilfred Jansen is zondagmiddag 26 september te horen in Drenthe Toen, op Radio Drenthe, van 12.00-14.00 uur en daarna via uitzending gemist.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.