De gruwelijke Meppeler babymoord van 1901

In het jaar1899 komt de marechaussee Gerard Grachten, die in Limburg was geboren, vanuit Assen naar Meppel. Hij heeft daar een meisje en daar trouwt hij mee. Wicher Ponne van de vereniging Oud Meppel zocht de hele geschiedenis uit. "Dat trouwen, daar was haast bij, want een maand later wordt hun dochtertje geboren. Ze gaan wonen aan het Bleekers Eiland in Meppel, tegenover Harm en Roelofje van Veen. Ze hebben het gezellig in de buurt. Visites over en weer. Maar agent Gerard komt ook wel eens zonder vrouw op bezoek, als Harm en Roelofje weg zijn. Want in huis woont nog een pleegdochter van ongeveer achttien jaar, Geertje. In het buurtje wordt over deze bezoekjes druk geroddeld."

Wicher Ponne: "Op een gegeven moment zijn Harm en Roelofje weer eens bij de familie Grachten op bezoek. En het dochtertje van Grachten, dat inmiddels een jaar of twee is, wil graag even naar het buurmeisje Geertje toe. Harm van Veen biedt aan haar even te brengen. Als hij daar aankomt, treft hij Geertje aan op de grond, met een baby naast zich. Hij schrikt zich het apenlazarus en zegt: van wie is die baby!? Zij antwoordt: "Van Gerard Grachten!"

Harm rent terug naar Gerard en schreeuwt: "Ben jij de vader van dat kind van Geertje?" "Zeg dat nog eens", zegt Gerard. "Dan steek ik je dood!" Hij ontkent bij hoog en bij laag dat hij de vader van het kind zou zijn."

Het gezelschap gaat gezamenlijk naar het huis van de familie Van Veen, waar Geertje nog steeds op de grond ligt. Ze leggen haar en de baby in bed. Ponne: "Terwijl de buren met elkaar praten over hoe het nu verder moet met dat kind, loopt onze Gerard naar de achterkamer en steekt dat kind met een mes in het hart. Hij komt terug in de kamer en zegt: "Hou maar op met dat gejammer, het is al gedaan." Toen hebben ze het kind in een oud sigarenkistje gelegd. De plankjes daarvan hebben ze gebruikt om bovenop het lichaam van dat kind te leggen. En later stond er in de krant te lezen dat er ook nog een bijl bovenop gelegd is om het kistje te verzwaren, op de steel waren initialen gegraveerd. Maar dat detail hebben ze toen even over het hoofd gezien."

De pleegmoeder van Geertje heeft een helder idee hoe van het lijkje af te komen. Ponne: "Ze zegt: neem het maar mee naar Limburg, dan hebben ze niet zo gauw in de gaten dat het hier vandaan komt. En dat lijkt Gerard Grachten zelf ook wel een slim plan. Hij vraagt bij zijn baas verlof om naar Limburg te gaan, want zijn moeder zou zo ziek zijn. Hij krijgt zelfs zijn reiskosten vergoed. Hij zal daar drie dagen heen gaan en twee keer in een hotel overnachten. De pleegmoeder van Geertje, die geeft hem ook nog vijftien gulden mee voor de kosten onderweg."

Grachten stapt, met het lugubere kistje in zijn koffer, in de trein richting Venlo. Tussen Arnhem en Nijmegen zit hij in een lege coupé. Ponne: "Hij maakt zijn koffer open en neemt het kistje eruit, doet het raam open en gooit het van de spoorbrug in de Rijn. Tenminste, dat denkt-ie. Maar het komt tegen een pijler van de brug aan en blijft op de helling van de dijk liggen. Twee dagen later zien een paar vissers het kistje op de helling van de dijk liggen. Ze doen een verschrikkelijke ontdekking, want ze zien daar een lijkje van een baby. Ze brengen het naar de burgemeester van Oosterwijk en die zorgt ervoor dat het naar het ziekenhuis in Arnhem wordt gebracht voor onderzoek. De conclusie daar luidt: overleden aan een doorboord hart."

Uit het politieonderzoek dat volgt blijkt dat het sigarenkistje afkomstig is van een tabaksfabriek in Kampen. Daar herkent men het kistje, dat geleverd blijkt aan een winkelier in Meppel. Ponne: "Wachtmeester Hendrikse van de marechaussee te Meppel wordt ingeschakeld. Hij volgt het spoor naar de winkelier en komt dan terecht bij dokter Stoffels. De enige in Meppel die dit merk rookt en die zich weet te herinneren dat hij wel eens lege sigarenkistjes aan het meisje Geertje heeft gegeven."

Door de roddels in de buurt, over de zwangere Geertje en de bezoekgrage Gerard Grachten, komt deze al gauw in beeld als mogelijke dader. Ponne: "Die wordt gearresteerd, samen met de pleegmoeder, en gevangen gezet. Na de eerste verhoren wordt de pleegmoeder weer vrijgelaten, maar Gerard Grachten wordt vastgehouden en stevig verhoord. Hij wordt steeds meer in het nauw gedrongen door alle feiten die boven water komen. En als nog die bijl met de initialen wordt getoond, is het hem wel duidelijk dat er niet meer aan te ontkomen is, hij bekent."

In het hele land wordt over deze gruwelijke kindermoord in Meppel uitvoerig gepubliceerd. Ponne heeft de kranten erbij: "Pagina's vol worden afgedrukt met de geschiedenis van deze kindermoord en de gang van zaken tijdens het proces. En hier staat dat Grachten wel bekent dat hij die moord heeft gepleegd, maar dat het in een opwelling is gebeurd in een situatie waarin hij zich krankzinnig noemde. Dus niet met voorbedachten rade en misschien wel ontoerekeningsvatbaar."

Er worden zeventien getuigen gehoord. Onder anderen de pleegvader en pleegmoeder van Geertje, de vrouw van Gerard Grachten, zijn buren en collega's. De officier van justitie in Assen eist vijftien jaar gevangenisstraf. Het vonnis: vijf jaar. Ponne: "Dat was nogal een aanmerkelijke vermindering van straf en dat zou dus komen door het feit dat niet bewezen was dat hij het met voorbedachte rade had gedaan. Daar was de officier van justitie het helemaal niet mee eens. En die ging in beroep bij het hof in Leeuwarden en daar werd de zaak opnieuw behandeld. Het vonnis: tien jaar."

Gerard gaat in cassatie bij de Hoge Raad, die constateert dat er niets fout is gegaan en handhaaft de straf van tien jaar. Ponne: "Gerard Grachten heeft dus tien jaar in de gevangenis gezeten. In 1911 komt hij weer vrij. Gaat naar Meppel, terug naar z'n vrouw en kind. Maar ja, in Meppel is het eigenlijk niet meer te doen, iedereen weet ervan en wijst hem na. Grachten vertrekt met vrouw en kind naar Düsseldorf. Hoe het verder met hem ging, vermeldt de historie niet. De familie Van Veen was in 1904, al drie jaar na de gebeurtenis, naar Noord-Amerika geëmigreerd. Voor al deze mensen leek het in Meppel onleefbaar te zijn geworden."

Rien Smit, schrijver van het boek Het Wapen der Koninklijke Marechaussee te paard in Meppel, heeft nog een aanvulling op het verhaal van Ponne: "Je moet je bedenken dat in die tijd, begin 1900, er nog geen politieschool bestond. Die kwam er pas in 1912. Dus het rechercheonderzoek was, zeker met dat in je achterhoofd, best heel goed. Ik bedoel: als je op die manier met alleen een sigarenkistje uitkomt bij de dader, is op zich best uniek noemen."

Ook de minister van Justitie laat zich niet onbetuigd. Wachtmeester Hendrikse krijgt een bijzondere betuiging, waarin de minister zijn bijzondere tevredenheid te kennen geeft voor ´het gevoerde beleid en den ijver door hem getoond ten gevolge waarvan de schuldigen aan de kindermoord aldaar in december 1901 gepleegd, werden ontdekt`. Smit: "En wachtmeester Hendrikse is daarna nog opperwachtmeester en adjudant geworden, dus het oplossen van deze zaak heeft hem geen windeieren gelegd."