De Dorpsfabriek 4 - Betonfabriek Jonker

Dat is naast de naam van dit gebied het enige wat nog herinnert aan de bedrijvigheid die hier vroeger plaats vond. Bij het Jonkersgat stond vroeger namelijk een betonfabriek en zandzuigbedrijf.

Je kunt het je niet meer voorstellen, maar bijna elk Drents dorp had vroeger een fabriek. Vaak een melk- of boterfabriek en op het Drentse platteland kwam je zelfs een wasknijperfabriek tegen! In oktober reizen we met de podcast De Dorpsfabriek langs vijf voormalige fabrieken in de gemeente Aa en Hunze. Deze week is betonfabriek Jonker in Gieten aan de beurt.

Twee broers uit Wildervank begonnen in de eerste helft van de 20e eeuw een betonfabriek en een zandzuigbedrijf. Ben Jonker (1947) is de zoon van een van hen. "Halverwege de jaren dertig begonnen ze op deze locatie met hun activiteiten. Er was hier veel scherp zand beschikbaar en dat heb je nodig voor beton. En als je dat zand wegzoog, dan ving je grind op. Heel mooi wit grind en dat kon je ook weer gebruiken voor beton."

Het werk in en rond Betonfabriek Jonker gebeurde veelal met de schop en smalspoorlorries. Rond 1940 werd de eerste vrachtwagen aangeschaft. "In de hoogtijdagen hadden we acht vrachtwagens bij de weg", vertelt Jonker. Bij de fabriek in Gieten werden onder meer rioolbuizen in diverse maten, honderden grafkelders en dakpannen gemaakt. "Mooie gladde dakpannen!"

In het dorp Gieten werden bijna alle nieuwbouwwoningen vanaf 1947 voorzien van waterputten en septictanks gemaakt door de firma Jonker. Bij de betonfabriek werkte zo'n vijftien man en de zandzuigerij had ongeveer zes personeelsleden.

"Ik denk dat ik vanaf mijn 5e jaar hier elke dag wel gelopen heb. Dat was geweldig. Ik had geen tijd om op school te zijn, zei ik vaak", zegt Jonker lachend. "Dan ging ik putjes slepen, plankjes sjouwen en rondlopen met een karretje. Ik was nauw betrokken bij het bedrijf, het was een echt familiebedrijf. Later ging ik de vrachtwagens schoonmaken en hielp ik in de bouwvak met het schilderen van grafkelders. Voor mijn gevoel overleden er altijd veel mensen in de bouwvak. We schilderen de grafkelders dan wit van binnen en aan de buitenkant kwam een lauriertak en de woorden 'Rust zacht'."

Toch kwam er een einde aan het fabriekswerk van de familie Jonker in Gieten. "Er was geen toekomst meer, dan moet je stoppen. Mijn vader heeft de zandzuigerij verkocht", vertelt Ben Jonker. De fabrieksgebouwen zijn in 1983 gesloopt. De grond kwam uiteindelijk in handen van de gemeente, waarna het een natuurgebied werd.

In oktober is het de landelijke Maand van de Geschiedenis en dit jaar is het thema 'Aan het werk'. In dat kader maakten Hilde Boelema en Marjolein Knol de podcast De Dorpsfabriek voor het Drents Archief en RTV Drenthe.

De podcast De Dorpsfabriek is in oktober te horen in het radioprogramma Drenthe Toen van RTV Drenthe. Ook zijn de afleveringen te beluisteren via de websites van RTV Drenthe en het Drents Archief en in je favoriete podcastapp. Naast een podcast is De Dorpsfabriek een fiets- en autoroute. Die kan vanaf oktober, de Maand van de Geschiedenis, met behulp van de gratis route-app Spacetime Layers gevolgd worden.