Podcast Drenthe Toen: Leger van 8000 man strijkt neer in Amelte

"Een leger van de bisschop van Munster, Berend van Galen, trekt in 1665 door Drenthe", vertelt Mieke Kraijer. "Op 14 oktober arriveren zo'n 8000 man onder leiding van de Schotse generaal D'Ossery vanuit Ruinen in Assen. Op 16 oktober trekt het verder, via Rolde. Waar het leger de twee nachten doorbracht, staat nergens beschreven, maar waarschijnlijk was dat in de omgeving van het zogeheten Poepenhemeltje, een minischansje bij Amelte."

Volgens Mieke Kraijer is dat zo goed als zeker. "Bejaarde inwoners van Amelte wisten vroeger dat daar een leger van Berend van Galen had gebivakkeerd. Ze vertelden dat in de 19e eeuw aan W.L. Schiffer, een gepensioneerd jurist die destijds heel wat grond in de omgeving bezat en het in 1883 opschreef.

Ze hadden dit van hun ouders vernomen, zeiden ze, maar wie Van Galen was en waarom het leger hier was, wisten de Amelters niet. Dat die mensen dat 200 jaar later nog konden vertellen, betekent dat het een ontzettende impact heeft gehad. Het ging dus niet om een kleine groep soldaten."

De meeste mensen kennen wel de geschiedenis van Bommen Berend, de bisschop van Munster, die in 1672 vanuit Coevorden richting Groningen trok, dus niet via Assen. "In 1672 was het echt oorlog", stelt Kraijer, "een rampsituatie voor het hele land. In 1665 was het een ander geval. Die bisschop van Munster, wiens gebied voor een groot deel aan de Republiek grensde, lag altijd overhoop met de Republiek en er waren voortdurend grensconflicten. Op een gegeven ogenblik is hij ons land binnen gevallen via Overijssel. Of Van Galen er zelf bij was dacht ik niet, maar in ieder geval waren het zijn legers."

"In die tijd ging het niet over het veroveren van land, maar om het innemen van steden. Dat lukt hem niet zo goed en toen wendde hij zijn aandacht van Overijssel meer naar het noorden. Hij stuurde D'Ossery, een Schotse generaal deze kant op. Hij had sowieso allemaal gehuurde mensen in dienst. Dienstplicht bestond nog niet, dus dat hele leger bestond grotendeels uit arme sloebers. Ook werden boeren 's nachts van hun bed gelicht en tegen hun wil ingelijfd. Het ging D'Ossery niet om Drenthe, maar om de stad Groningen. In Drenthe was niet veel te halen."

"Schiffer hoort dus in 1883 van die Amelters dat er in het noorden van Amelte een legerplaats was geweest van Berend van Galen. Hoe die legerplaats er uitzag weten we niet. Het was maar voor twee nachten. Assen was toen een vlek op de kaart, met een paar huizen, een gevorderd klooster waar het bestuur zat, daaromheen een ontvangershuis, er was een kastelein en enkele boerenhuizen. Er woonden misschien vijftig mensen. Bij die kastelein zal die generaal D'Ossery wel geslapen hebben, in de beste kamer. Ik denk dat alleen de hoogste officieren in een tent sliepen en de rest gewoon op de grond."

"Ze moesten zelf voor hun eten zorgen en kregen slecht betaald, helemaal niet, of achterstallig. Dat laatste was ook een van de redenen dat ze in Assen halt maakten. Niet alleen vanwege de lange mars de dag ervoor, maar ook om de buit te verdelen. Overal waar dat leger langskwam werd geplunderd. De mensen op zo'n terrein gaan natuurlijk met vuren in de weer, ze zullen ongetwijfeld vee hebben gestolen, geslacht en gebraden. Ze gingen overal de boerderijen binnen voor brood en andere etenswaren. En hout... Van de gouvernementsgebouwen waren de deuren weg, de kozijnen waren weg. Glasruiten waren kapot, vloeren waren kapot, dat werd allemaal gebruikt."

Het leger trekt door naar Rolde, om via Zuidlaren richting Groningen te gaan, maar de missie mislukt. Mieke Kraijer: "Ze hebben waarschijnlijk wel eerst geprobeerd of ze rechtstreeks via de Punterbrug konden gaan, maar die was waarschijnlijk al onklaar gemaakt door de Groningers. Zo'n leger werd voorafgegaan door verkenners, dus die hebben van te voren gekeken. Toen besloten ze om via Rolde te gaan, om uiteindelijk in Zuidlaren te verzanden."

"Ze zaten toen met heel veel problemen. Er brak in het kamp ook een ziekte uit, er zijn duizend man gestorven. Het was natuurlijk ook helemaal het verkeerde seizoen dat ze Drenthe binnenkwamen, één en al modder. Tenslotte is het hele leger weer de grens overgetrokken. Dus dat was mislukt. Althans voor Drenthe."

Het hele gesprek met Mieke Kraijer is te horen in Drenthe Toen, zondagmiddag 24 oktober tussen 12.00 en 14.00 uur. Via programma gemist of de podcast.