LTO: 'Blij met aanpassing verplichte oogstdatum, maar nog steeds pittig verhaal'

Aardappel
De verplichte oogstdatum voor aardappelen is uit de nitraatrichtlijn geschrapt © ANP
De scherpe randjes zijn er vanaf, maar er is nog heel veel onduidelijk. Aardappelconcern Avebe spreekt duidelijke taal over de nieuwe nitraatrichtlijn van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Landbouworganisatie LTO denkt er weinig anders over. "We zijn blij met de aanpassing. Maar het is nog steeds een pittig verhaal", reageert Tineke de Vries, portefeuillehouder bodem en water bij LTO.

Waar het allemaal over gaat

Vanuit het ministerie wordt gewerkt aan een nieuwe richtlijn voor nitraat, die gaat gelden voor de periode van 2022 tot en met 2025. Nitraat zit in fruit, in groente, maar ook in grondwater. Iedere vier jaar is een nieuwe richtlijn verplicht. De richtlijn die nu in de maak is, heeft de titel '7e Nederlandse actieprogramma betreffende de Nitraatrichtlijn' gekregen.
Het is een document van 136 pagina's. Zoals de titel al stiekem weggeeft, is het geen vrolijk beleidsstuk juichende teksten. Nee, de eerste twee zinnen zetten meteen de toon:
'De Nitraatrichtlijn heeft tot doel om de waterverontreiniging die wordt veroorzaakt of teweeggebracht door nitraten uit agrarische bronnen te verminderen en verdere verontreiniging van dien aard te voorkomen. Voorts moet Goede Landbouwpraktijk worden gestimuleerd en eutrofiëring van oppervlaktewater worden tegen gegaan.'
Dat je het even weet. We stellen voor dat je het ook maar meteen weer vergeet...
"Het zijn moeilijke teksten", weet ook Tineke de Vries. "Wij moeten het ook meerdere keren lezen om echt te begrijpen wat er staat. Voor een gemiddelde Nederlander is het echt heel ingewikkeld. Gelukkig hebben wij meerdere mensen die er al helemaal in zitten, die van het eerste tot het zesde actieprogramma ervaring hebben."
De bedoeling achter het ambtelijke document is om de waterkwaliteit te verbeteren. Met de bemesting van akkers en grasland kunnen meststoffen het grond- en oppervlaktewater vervuilen.
In oktober kwam er een eerste versie uit van de richtlijn. Die werd afgeschoten. Avebe en LTO zagen er niets in. In totaal zijn er 3650 zienswijzen - de ambtelijke term voor bezwaar - tegen ingediend. En die bezwaren hebben tot de nodige veranderingen geleid.

Te vroeg om te oogsten

Avebe en LTO hadden bij de vorige versie van de richtlijn onder meer kritiek over het inzaaien van een vanggewas. Een vanggewas wordt geteeld om nitraat tegen te gaan. De kritiek ging dan vooral over de datum daarvoor. Het was de bedoeling dat uiterlijk 1 oktober het vanggewas in de grond zou zitten. Dat betekent dus ook dat voor 1 oktober de aardappelen uit de grond moesten zijn. Veel te vroeg, onhaalbaar en kostbaar luidde de kritiek.
Bij veel boeren worden de aardappelen pas half november uit de grond gehaald, vertelt een woordvoerder van Avebe. Het aardappelconcern heeft drie vestigingen in Nederland: in Gasselternijveen, Foxhol en Ter Apelkanaal. Aardappels worden pas zo laat uit de grond gehaald, omdat ze dan meer opbrengen.

1 oktober niet meer heilig

Na de kritiek is besloten om de datum van 1 oktober niet meer heilig te maken. Een woordvoerder van Avebe is blij met deze nieuwe stap. "Het lijkt de goede kant op te gaan. De scherpe kantjes zijn er vanaf. Maar er is nog veel onduidelijkheid."
Want er zitten heel veel uitzonderingen aan. Voor maisteelt blijft 1 oktober staan, maar ieder jaar gaat een commissie zich buigen of dat haalbaar is. En dan zit je nog met de winter. Een commissie is gevraagd om een lijst van uitzonderingen te maken voor winterteelten. Wellicht vallen zetmeelaardappelen daaronder. Dan hoeven die ook niet voor 1 oktober plaats te hebben gemaakt voor een vanggewas. "We hopen dat de aardappel op die lijst komt", zegt een woordvoerder van Avebe. Die lijst wordt in februari bekendgemaakt.
Voor gewassen die onder de winterteelt (bijvoorbeeld suikerbieten en fabrieksaardappelen) of maisteelt vallen, vervalt de verplichting van 1 oktober. Er komt dan een stimulatie om het te doen. Een ondernemer kan dan zijn vanggewas later planten, maar dan moet hij een jaar later het juist eerder planten.

Zandgronden

En voor Drenthe geldt nog wat anders. Drenthe bestaat voor meer dan de helft uit zandgrond. Laat nu net de nitraatconcentratie in zandgebieden groter zijn dan in klei- en veengebieden. LTO en Avebe pleiten allebei voor maatwerk en zeggen dat het document dat er nu ligt te generiek is voor heel Nederland. Dat kan nog wel een ding worden in Drenthe met zoveel zandgrond, blikt LTO al vooruit. Al zegt Avebe dat het vooral in het zuiden van Nederland zal gaan spelen. Daar lijkt het ministerie ook op vooruit te lopen. Bij meer dan de helft van de landbouwbedrijven in de zuidelijke zandregio is de nitraatconcentratie namelijk te hoog, in het bovenste deel van het grondwater.
Een ding staat overigens al vast. Het huidige pakket maatregelen blijkt volgens berekeningen nog onvoldoende om de Europese richtlijnen voor oppervlaktewaterkwaliteit te halen. "Het is een pittige doelstelling", zegt LTO'er De Vries. "We willen ook alles in dit land. We bouwen het land vol, maar met de stikstofcrisis blijkt dat dat niet gaat. De landbouw speelt een grote rol en we moeten ook in onze sector stappen maken, maar we kunnen er als boeren niet alleen voor opdraaien. We zullen er allemaal voor moeten opdraaien."
Het '7e Nederlandse actieprogramma betreffende de Nitraatrichtlijn' is hier te lezen.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.