Drenthe Toen-podcast: Zendeling in eigen land: dominee De Weerd van Klazienaveen

De Weerd komt op verzoek van zijn collega Braak-Hekke uit Emmer-Compascuum naar het nog woeste veengebied. Er is bij het Klazienaveen een nederzetting aan het ontstaan, omdat de verveningen ook hier op gang komen. Dominee Braak-Hekke schrijft aan de directeur der veenderijen, Scholten, dat er hier zo snel mogelijk een kerk moet komen, dat is beter dan een kroeg. Hij krijgt zijn zin, de Weerd komt een proef-preek houden en wordt aangenomen.

"Hij kwam hier aan bij nacht en ontij. Gelukkig werd hij bij de halte opgewacht door de plaatselijke onderwijzer die samen met hem de tocht naar Klazienaveen-Noord aanvaardde", vertelt Jans Jagt van Historisch Klazienaveen. Hij begeleidt radiomaker Lydia Tuijnman langs de route die de dominee destijds aflegde.

De dominee zelf, die over zijn Klazienaveense avonturen een boek schreef, noteert: 'Wat een wereld! ´t Ging eerst nog een beetje. Maar spoedig werd het een gespring over hoogten en door diepten, terwijl aan alle kanten onheilspellend water raasde en bulderde, dat door riolen vanuit het veen naar een voorlopig kanaal werd gevoerd. (...) Daar stond ik, in Egyptische duisternis terwijl een dichte sneeuw alle uitzicht in de zwarte wereld belette'.

De geestelijke komt na de barre voetreis bemodderd aan. Jagt: "Je moet je voorstellen, er was hier nog niets. Het Scholtenskanaal was nog niet meer dan een sloot. Er was een tramhalte, een postkantoor, een huis voor de veenbaas en er was een dokterswoning. En op het vlak van het geloof was er echt zendingswerk te doen."

Willem de Weerd noteert in zijn boek: 'Nu was ik dan onder de leiding Gods aangeland op een plaats, waarnaar mijn zendelingshart uitging. Diep troffen mij de veenkoloniale toestanden. In Klazienaveen was de Bijbel een totaal onbekend boek, of, indien men er al iets van wist, dan beschouwde men het als een soort toverboek, waaruit ingewijden alleen iets wijs konden worden'.

De Weerd wordt benoemd en maakt kennis met de ruwe zeden van het veengebied. Drankzucht en vechtlust hebben de vrije teugel, constateert hij, en bijgeloof viert hoogtij: 'Heksen- en duivelsgeschiedenissen deden er in menigte de ronde en werden geloofd. Vele kindertjes stierven behekst en sommige oude vrouwen werden scheef aangekeken', aldus de bezorgde dominee.

De armoede van de mensen is schokkend, stelt De Weerd vast: 'In een plaggenhut leidde ik een begrafenis, terwijl haveloze mensen om de lijkkist stonden, omdat er geen stoel was, geen tafel, geen bed, geen stoof, totaal niets aanwezig was. De verwaarlozing, zowel materieel als moreel, waaraan deze mensen ten prooi waren, was ontzettend'.

In de nazomer van 2021 was de 'Domeneer van Turfland' het thema van de jaarlijkse wandeling van de Stichting Historisch Klazienaveen . De gelijknamige podcast van het radioprogramma Drenthe Toen vertelt het verhaal van deze dominee, Willem de Weerd. De wandeling met Jans Jagt voert onder meer langs een voormalige marechaussee-kazerne, mét cachot, de Tweede Sluis waar de turfschippers destijds in opstand kwamen tegen de hoge schutgelden en langs door Scholten gebouwde bakstenen woningen voor zijn veenbazen.

In deze podcast-en radioserie 'De domeneer van Turfland' maken we in zeven afleveringen kennis met de bevlogen dominee en met het gebied waar hij destijds woonde. De eerste twee afleveringen zijn te beluisteren in het radioprogramma Drenthe Toen, dat vandaag wordt uitgezonden tussen 12.00 en 14.00 uur. En uiteraard in de podcast en via Programma Gemist op deze website.