Hoe gaat het nu op de bus tussen Emmen en Ter Apel? RTV Drenthe reed week mee als passagier

Buslijn_73_Qbuzz_Station_Emmen
Buslijn 73 op het station in Emmen © RTV Drenthe / Bram Koster
Lijn 72 en 73: ook de Drent zonder abonnement op het openbaar vervoer zal ze inmiddels kennen uit de nieuwsberichten. Door overlast van asielzoekers voelen buschauffeurs van Qbuzz zich onveilig op die verbindingen. Al jaren wordt geëxperimenteerd met veiligheidsmaatregelen, maar wat halen ze eigenlijk uit? RTV Drenthe ging zelf eens kijken en reed in januari een week mee als passagier.
"Het is de mooiste route die er is." De bestuurder van bus 73, een man van middelbare leeftijd, kijkt uit over de akkers, net voorbij Weerdinge. "Alles zit erin. Open landerijen, maar ook mooie dorpjes. Prachtig."
Een paar minuten later rijden we Nieuw-Weerdinge binnen. Zo links en rechts, daar waar de gordijntjes open hangen, gluurt de chauffeur even naar binnen. 'Gezellig' vindt-ie dat.
Hoewel het niet aan hem te zien is, verandert er iets aan de chauffeur als we de bebouwde kom van Ter Apel binnenrijden. Daar wordt hij altijd 'wat scherper, wat alerter'. Vooral bij het passeren van die ene halte, vlak bij het asielzoekerscentrum. "Zodra je bij die halte komt, komt de adrenaline omhoog. Als je er voorbij bent, dan zakt de adrenaline weer", vult een collega-chauffeur aan.

Hoofdpijndossier

Lijn 72 en 73 zijn al jaren een hoofdpijndossier voor Qbuzz. In 2016 schreef RTV Drenthe al over de onrust die asielzoekers veroorzaken - met name de zogenoemde veiligelanders - op deze verbinding tussen het azc in Ter Apel en Emmen. De afgelopen jaren hebben Qbuzz en de betrokken gemeenten flink geëxperimenteerd met veiligheidsmaatregelen. Zo zijn er bushaltes vervallen, OV-stewards en beveiligers ingezet en rijdt er sinds 2019 een speciale pendelbus voor asielzoekers tussen het azc en het Emmer station.
Een deel van de buschauffeurs voelt zich echter nog steeds niet veilig. Daarom gaat sinds kort na 21.00 uur beveiliging mee op lijn 73. Daarnaast loopt een groot deel van de dag toezicht rond op het station in Emmen. En sinds 17 januari rijdt de pendelbus ook in de late avond en het begin van de nacht.
RTV Drenthe reed 25 keer op en neer op de veelbesproken buslijn tussen Emmen en Ter Apel. Onderweg spraken we met negentien verschillende chauffeurs. Is de rust met de komst van de nieuwe maatregelen terug?
Een keer is het zelfs tot een handgemeen gekomen.
Buschauffeur op lijn 73
Voor we die vraag beantwoorden, eerst iets anders opvallends. Alle chauffeurs die we spreken, op eentje na, geven aan wel eens een bedreigende situatie te hebben meegemaakt met asielzoekers. Denk aan scheld- en schreeuwpartijen, schoppen en slaan tegen de bus, een fluim in het gezicht of een combinatie hiervan.
"Een keer is het zelfs tot een handgemeen gekomen", vertelt een mannelijke chauffeur. "Bij de halte bij het azc in Ter Apel vlogen twee jongens achterin de bus, zonder te betalen. Dus ik zeg: jij en jij, terugkomen, betalen. Maar ze deden net of ze me niet hoorden."
Principieel als hij is, staat de chauffeur op en roept hij naar de jongens dat er geen meter gereden wordt totdat iedereen betaald heeft. Het schiet de mannen blijkbaar in het verkeerde keelgat, want een van hen stevent op de bestuurder af en haalt uit. "Maar ik was sneller, dus ik haal ook uit en sla hem voor z'n kop. Precies hier", vertelt de chauffeur, wijzend naar het punt tussen zijn wenkbrauwen. Een reiziger komt tussenbeide en voorkomt dat er meer klappen volgen.
'Stijf van de adrenaline' stond de chauffeur destijds. Maar de laatste keer dat hij zich zo bedreigd voelde, is al wel weer maanden geleden.
Stationsplein_Emmen
Het stationsplein in Emmen bij avond © RTV Drenthe / Bram Koster
In de 25 ritten die wij meerijden op lijn 72 en 73 nemen we geen enkele situatie waar die door chauffeurs als bedreigend is ervaren. Niet in de ochtend, niet in de middag en ook niet 's avonds laat. Het past bij het beeld dat meeste chauffeurs schetsen van de afgelopen maanden: "Over het algemeen vrij rustig."
Veertien van de negentien zeggen niet met een ander gevoel op lijn 72 en 73 te zitten dan op andere lijnen. Niet angstiger, noch met een onveiliger gevoel. Van de overige vijf zijn er vier extra op hun qui-vive en geeft één chauffeur aan daadwerkelijk angstiger achter het stuur te zitten.
Vroeger ging ik de confrontatie aan als die mensen niet wilde betalen. Tegenwoordig laat ik ze gewoon doorlopen.
Buschauffeur lijn 73
Dat het tegenwoordig minder vaak escaleert, valt deels te verklaren doordat een aantal van de chauffeurs de eigen houding heeft aangepast. "Vroeger ging ik de confrontatie aan als die mensen niet wilde betalen. Tegenwoordig laat ik ze gewoon doorlopen. Ik moet ook een beetje denken aan mijn lijfsbehoud", vertelt een bijna-gepensioneerde bestuurder. "Maar", vult een collega aan: "Het gaat wel tegen mijn principes in. Het zit me niet lekker."

Vier incidenten per week

De belangrijkste reden echter is dat het aantal onruststokers is afgenomen. Eind 2018 vonden er gemiddeld vijftig incidenten per week plaats op lijn 72 en 73. In 2021 waren dat er nog maar vier per week, een gemiddelde dat ook in de eerste maand van 2022 standhoudt, laat Qbuzz aan RTV Drenthe weten.
Volgens de chauffeurs die we spreken gaat het daarbij meestal om asielzoekers uit veilige landen als Marokko en Tunesië, die zijn meegereisd zonder te betalen.

Probleem niet verdwenen

Hoewel het aantal incidenten op lijn 72 en 73 dus fors is afgenomen, ligt het nog steeds relatief hoog. Ruim een kwart van alle busincidenten in heel Groningen en Drenthe kwam in 2021 van deze diensten.
En er speelt nog meer. Dat vertelt een beveiliger van Veiligheidszorg Drenthe, die in de avonduren toezicht houdt op lijn 73. "Onze bevinding is dat er na 21.00 uur niet veel gebeurt op deze bus. Maar wat we tegelijkertijd zien is dat het probleem zich verplaatst. De grootste overlast zien we nu bij de pendelbus op het station in Emmen. Van de mensen die met deze bus naar Ter Apel willen reizen, heeft vaak de helft geen kaartje. Dat komt doordat ze het systeem niet snappen of omdat ze weigeren een kaartje te kopen."

Veertig keer uitgescholden

In Emmen spreken we even later een collega-beveiliger. Hij houdt vanavond toezicht op het station en specifiek bij de instaphalte van de pendelbus. "In die twee weken dat ik hier sta, ben ik denk ik wel veertig keer uitgescholden. Meestal voor hoerenzoon in het Arabisch en het Marokkaans. Soms zijn ze wel agressief, maar je moet helemaal niet met die mensen in discussie. Geen kaartje is niet mee."
Persoonlijk lijken de intimidaties de man overigens weinig te doen. "Het zal mij een biet zijn. Als ik 's avonds naast mijn vrouw lig ben ik het weer vergeten."
Pendelbus_Drenthe_Tours_station_Emmen
Beveiligers zien erop toe dat iedereen een geldig vervoersbewijs heeft voor de pendelbus © RTV Drenthe / Bram Koster
We besluiten ook eens een kijkje te nemen op de pendelbus. Die wordt gereden door Drenthe Tours, als onderaannemer van opdrachtnemer Munckhof.

'Only OV-chipcard'

De instaphalte in Ter Apel ligt vlak naast het azc, ruim anderhalve kilometer dichterbij dan de dichtstbijzijnde halte van Qbuzz. De beveiliging, die er 'in principe zou moeten staan', schittert door afwezigheid. Naar verluidt vanwege 'andere werkzaamheden' op het terrein van het azc, vertelt de chauffeur van de pendelbus.
Dertien personen checken in met een ov-chipkaart. De laatste twee jongens hebben alleen wat muntgeld in hun hand. "Cash, cash", zeggen ze. "No, only ticket or OV-chipcard," antwoordt de chauffeur. De jongens dringen aan. Omdat de chauffeur alleen is, laat hij de jongens na een discussie van ongeveer een minuut toch binnen.

Drentse piraat

In de touringcar brandt een zacht blauw sfeerlicht. Uit de speakers klinkt een Drentse piraat. Een plaatje start, de chauffeur fluit wat mee. Een enkele passagier dommelt wat in, de rest zwijgt. Voor alsnog lijkt dit in niets op een bedreigende situatie.
0102 Buslijn 73
Pendelbus_Drenthe_Tours
In de pendelbus klinkt alleen een muziekje en het fluiten van de chauffeur © RTV Drenthe / Bram Koster
Maar het contrast tussen ritten is groot, zo vertelt de bijna gepensioneerde chauffeur. "Een uur terug stond er ook geen beveiliging bij de halte in Ter Apel. Het is net of die jongens het kunnen ruiken, want ineens wilden ze met zes man naar binnen zonder kaartje. Eentje wurmde zich al langs mij, dus toen deed ik snel de deur dicht. Daarop begon de rest te schelden, te schoppen en te spugen tegen de bus."
Na dertig meter rijden bonjourt de chauffeur de verstekeling alsnog de bus uit.

Chauffeurs melden niet

Bedreigend vond de bestuurder het allemaal 'niet zo', ondanks dat hij die week net zijn eerste dienst heeft gehad op de pendelbus. Melding van het incident maakt hij ook niet. Dat blijkt later als we cijfers opvragen. "In januari zijn er nul incidenten gemeld", aldus Bas de Smit van Munckhof.
Hoe dat aantal zo laag kan zijn, bleek onlangs al uit een verhaal van RTV Noord. Chauffeurs melden problemen niet altijd. Bovendien gaat het hier alleen om gemelde incidenten door chauffeurs, dus niet om de incidenten waar beveiligers bij de instaphaltes mee te maken krijgen.

'Allemaal hoeren'

Weer terug op het station in Emmen passeert ons een snelwandelende beveiliger. "Je hebt net wat gemist", roept ze over haar schouder. We volgen haar naar het perron, waar net de trein is vertrokken met daarin twee asielzoekers uit Nigeria.
Een half uur daarvoor stak het duo nog het spoor over en probeerde het zonder geldig vervoersbewijs de trein in te glippen. De beveiligers die daar wat van zeiden, kregen een middelvinger.
"We waren allemaal hoeren", vertelt een vrouwelijke toezichthouder. "Een moeder met een kind voelde zich onveilig. Om te voorkomen dat het hier op het station uit de hand zou lopen, hebben we de jongens mee laten gaan met de trein en is er iemand van ons meegereisd."
Station_Emmen_incident
Een incident op station Emmen waar vorig jaar beveiligers en politie in actie moesten komen (ter illustratie) © anoniem
Toch is januari over het algemeen redelijk rustig geweest, volgens de beveiligster. "De overlast komt echt in golven. Maar het is echt niet zo dat er niks meer gebeurd nu wij hier staan."

Deel twee

Onze observaties en de verhalen van buschauffeurs en beveiligers roepen een vraag op. Hoe effectief zijn die toezichthouders en die pendelbus eigenlijk? Na jaren experimenteren is de overlast weliswaar verminderd, maar niet verdwenen. Moeten er nog meer beveiligers bij, zoals vakbond FNV wil? Of is het louter symptoombestrijding?
Daarover leest u meer in het vervolgverhaal, vanaf 12.00 uur op onze website.
Buschauffeurs en beveiligers worden in dit artikel niet bij naam genoemd. De namen zijn bekend bij de redactie.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.