Podcast Drenthe Toen: Domeneer van Turfland zag eruit als een slootgraver

Podcast Drenthe Toen: De domeneer van Turfland.
Podcast Drenthe Toen: De domeneer van Turfland. © RTV Drenthe
In de nazomer van 2021 was de 'Domeneer van Turfland' het thema van de historische wandeling van de Stichting Historisch Klazienaveen. De gelijknamige podcast van het radioprogramma Drenthe Toen vertelt het verhaal van deze dominee, Willem de Weerd. In januari 1904 arriveert hij per tram in Klazienaveen, jong en vol zendingsdrang.
We zijn aanbeland bij de vijfde etappe van de wandeling.

Muurankers met initialen

Jans Jagt van Historisch Klazienaveen: "We zijn nu ongeveer twee kilometer van het centrum van Klazienaveen en we komen over de A37. En dan kom je echt in een rustig gebied, het Oosterbos. We zien hier aan de overkant van het kanaal het tuinbouwgebied, dat is hier sinds de jaren vijftig. Maar voor die tijd stonden hier allemaal veenarbeiderswoninkjes. Allemaal op een rijtje. Klein, maar veel beter dan wat er toen gebruikelijk was in de omringende veengebieden. Ze werden gebouwd door de firma Scholten en waar we nu staan, daar staan de mooiere huizen zeg maar. Die waren bedoeld voor de veenbazen, de betere woningen, daarom staan ze er ook nog. De arbeiderswoninkjes zijn inmiddels afgebroken. "
De muurankers in de huizen zijn voorzien van krullende initialen. "WHS, dat zijn de initialen van Willem Albert Scholten, de grootindustrieel, die heeft z'n naam hier wel achtergelaten en niet alleen van hemzelf, maar al die kanalen rondom, die zijn allemaal genoemd naar zijn kinderen. Dus ja, hij had het wel goed met zichzelf voor." aldus Jagt.
(Tekst gaat door na de foto)
W.A. Scholten
W.A. Scholten, ´grootindustrieel en lid der Eerste Kamer´ © Uitgever W.A. Scholten, Public domain, via Wikimedia Commons

De ontmoeting met de grote Scholten

In zijn boek De Domeneer van Turfland beschrijft Willem de Weerd zijn ontmoeting met de beroemde ondernemer. "Korte tijd na mijn komst, had ik het voorrecht kennis te maken met het hoofd der firma, de heer Scholten. Zeer zag ik tegen ontmoeting met dien heer, grootindustrieel en lid der Eerste Kamer op. Maar nooit is mij een kennismaking zo meegevallen. Met grote, gulle hartelijkheid verdreef die grote heer elke schroom en zette hij iemand direct op zijn gemak. En tot op heden bleef zijn houding tegenover ons en het werk steeds dezelfde. Het resultaat van deze conferentie was schitterend. Een orgel werd ons toegezegd dat korte tijd daarna arriveerde en zestig gulden beloofd voor een organist, waarvoor natuurlijk het hoofd der school de aangewezen persoon was."

Slootgraver

Tijdens de wandeling vertelt Jagt over de onfortuinlijke dominee, die in het pikkedonker op weg is naar het adres waar hij de eerste avond mag overnachten. "Hij valt, en niet een paar keer. Ik zie hem in mijn verbeelding hier over een sloot springen, een soort afvoer voor water uit het veen naar het kanaal. Vanuit het veen valt hij voorover. Dat zie ik er echt helemaal voor mij. die arme man. Aan het eind van z'n wandeling ziet hij eruit als een slootgraver. Ja, dat is een weinig waardige indruk die die op dat moment maakt op z'n gastheer."
En dan de duisternis in de venen. Die is eenvoudig tastbaar. Iemand die het veen niet kent, kan zich daarvan geen voorstelling maken."
Willem de Weerd

Halsoverkop in een vier meter diepe veenput

Uit het boek de Domeneer van Turfland: ´En dan de duisternis in de venen. Die is eenvoudig tastbaar. Iemand die het veen niet kent, kan zich daarvan geen voorstelling maken. Mijn eerste winter in het veen leverde mij in dat opzicht al aardige verrassingen. Een kring van baptisten, een drie kwartier buiten mijn arbeidsveld, nodigde mij toen uit een feestrede te houden bij gelegenheid van het jaarfeest hunner geheelonthouders-vereniging. Ik trok er in gala op uit, vergezeld van onze onderwijzer. Het was stikdonker. We bemerkten niet dat de batterij, zo werd de kunstmatige afgang genoemd, gemaakt van planken of planken en zoden die het hoogveen verbindt met de zandweg langs het kanaal, was weggenomen.
Zo'n batterij wordt door de gravers meegenomen als ze weer een strook afgraven en opnieuw geplaatst als ze op die plek klaar zijn. Het is dus een kwestie van één of twee dagen, maar men kan lelijk te pas komen. Wij vielen met ons beiden op die bewuste avond halsoverkop in een vier meter diepe veenput en spartelden in een paar voet water om dat het een lust was. Mijn lotgenoot bracht het er nogal goed af doordat ik zo beleefd was eerst te vallen en hij bovenop mij kwam te liggen. Er was niets aan te doen en vrij nat heb ik mijn rede gehouden die voor droogmaking pleitte, doch die vanwege de nattigheid wel wat erg droog zal geweest zijn.´
23/01 Drenthe Toen Podcast Domeneer van Turfland deel 5
Drenthe Toen Podcast, deel 5
De jaarlijkse historische wandeling van Stichting Historisch Klazienaveen stond vorig jaar in het teken van een tot op heden niet zo heel bekende inwoner: dominee Willem de Weerd. Lydia Tuijnman maakte van haar wandeling met Jans Jacht van Historisch Klazienaveen, een 7-delige podcast waarin we van alles te weten komen over deze markante dominee en het gebied waar hij woonde. Deel 5 van deze podcast De Domeneer van Turfland wordt zondag 23 uitgezonden in het RTV Drenthe radioprogramma Drenthe Toen, tussen 12.00 en 14.00 uur. Daarna te beluisteren via uitzending gemist, en natuurlijk via de podcast-link hierboven..

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.