Baltisch hout: op het spoor van de 'Meppeler Russen'

Hachmer vervolgt: "Ik ben het gaan uitzoeken. Die familie Fijn van Draat, die daar in Riga was neergestreken, bleken houthandelaren en houtzagers uit Meppel. Maar weinig mensen in Drenthe weten dat Meppel een belangrijke rol heeft gespeeld in de commerciële vaart op de Baltische staten. Vanuit de Zuidwesthoek van Drenthe importeerden de Fijn van Draats hout voor de scheepsbouw, huizenbouw en noem maar op. Letland maakte tot 1920 deel uit van Rusland, daarom werden de Fijn van Draats wel aangeduid als 'Meppeler Russen'. Ik ben ook in die villa geweest: ik belde aan en zei: 'I am Hendrik, I am from Holland, can I see your house'? Ze vonden het niet eens gek, ze kenden de historie van het pand."

In de Meppeler houtzaagmolens verzaagde men de Russische boomstammen tot balken. Een lucratieve bezigheid. De familie Fijn van Draat verdiende daarmee een villa in Riga en een villa in Wit-Rusland bij elkaar. Op de site van de familie Fijn van Draat wordt het verhaal van Hachmer bevestigd en aangevuld.

Voorvader Jacob Jacobus Fijn van Draat blijkt een ondernemend persoon. Hij verlaat zijn geboortestad Harderwijk in 1850, vestigt zich in Meppel en treedt daar in dienst van de familie Westra van Holthe, eigenaar van windhout-zaagmolens, onder meer te Meppel. Meppel telt op dat moment wel vier windhoutzaagmolens. Jacob Jacobus laat er eentje, De Tijdgeest, in 1880 ombouwen tot stoom-houtzaagmolen.

Maar betere perspectieven lokken: in 1884 vertrekt hij naar Rusland: Russisch hout is van goede kwaliteit en concurrerend in prijs. Hij koopt daar in opdracht van een Meppels vennootschap een groot boslandgoed, Teklevill, in de provincie Vitebsk, nu in Wit-Rusland gelegen.

Ook zijn zoon Willem Gijsbert verruilt Nederland voor Rusland; vestigt zich in Riga en legt zich toe op het exporteren van de zogenoemde kap-balken: boomstammen ontdaan van de verdikkingen bij de wortels en kruin, dus goed te verschepen. Maar vanaf het begin van de 20e eeuw is het geluk de familie Fijn van Draat minder goedgezind. Investeringen en bezittingen gaan teloor door oorlog, revolutie en economische crisis. In 1931 keren de Meppeler Russen definitief terug naar Nederland.

De connectie tussen het Noorden van Nederland en Riga is er nog steeds, maar nu in culturele zin, meent Hendrik Hachmer: "Onze tentoonstelling 'Riga-Groningen, de klassieke verbinding', is nu nog te zien in het Veenkoloniaal Museum, maar verhuist binnenkort naar Riga. De tentoonstelling omvat het werk van kunstenaars van de Klassieke Academie in Groningen, zij verbeelden thema's uit deze gezamenlijke geschiedenis."

Die uitwisseling zou eerst al anderhalf jaar eerder plaatsvinden, maar vanwege corona kon het niet doorgaan. 24 april gaat hij op reis, en op 27 april wordt de tentoonstelling daar door de Nederlandse ambassadeur geopend. Hachmer neemt tien exposerende kunstenaars mee naar Riga.

Hendrik Hachmer: "Mijn collega uit Letland, Ilona Audere van het Mentzendorff Haus in Riga, heeft een selectie uit de werken gemaakt. Dat moest wel want ze heeft minder ruimte dan wij hier. Ongeveer de helft van wat hier nu hangt gaat straks op reis."

Een groot drieluik in de tentoonstelling staat symbool voor de betrekkingen tussen de Veenkoloniën en Riga. Hachmer is geportretteerd op het doek ter linkerzijde, hij staat blootsvoets op het strand en strekt de armen uit naar naar collega Ilona op het rechterdoek. Tussen hen, op het middelste doek: de zee.

De tentoonstelling 'Riga-Groningen, de klassieke verbinding' is in het Veenkoloniaal Museum in Veendam te zien tot en met 24 maart. Daarna moet je ervoor naar Riga.

Het hele gesprek met Hendrik Hachmer is te horen in het radioprogramma Drenthe Toen op zondag 13 maart tussen 12.00 en 14.00 uur, en is daarna terug te horen via Programma Gemist op deze site.